Δευτέρα 27 Ιουνίου 2011

Νίκος Παξιμαδάς Ένας Λημνιός Πετρουπουλιώτης


Ο Νίκος Παξιμαδάς γεννήθηκε στο Κοντοπούλι της Λήμνου το 1912.
Πατέρας του ήταν ο Σπύρος Παξιμαδάς.Ο Σπύρος Παξιμαδάς ήταν αντιπρόσωπος[1] του Κοντοπούλιου στις  14 Οκτωβρίου 1912 όταν υπογράφει η διακήρυξη της Ένωσης της Λήμνου με την ηπειρωτική Ελλάδα.
Τα παιδικά του  χρόνια ο Νίκος τα πέρασε στο Κοντοπούλι.
Σπούδασε  στο Γυμνάσιο της Μύρινας. Έτσι από τα 12 χρόνια του έμενε μόνος του μαζί με άλλους συμμαθητές του στη Μύρινα κι η μητέρα του κάθε μέρα του έστελνε φαγητό από το Κοντοπούλι .
Το 1930 σε ηλικία 18 ετών ίδρυσε τον αθλητικό Όμιλο «Ηφαιστία». Σπούδασε Νομική.
Το 1940 επιστρατεύτηκε και πολέμησε στον Πόλεμο στην Αλβανία. Οι κακουχίες και οι μάχες  του προκάλεσαν σοβαρό πρόβλημα υγείας, ιδίως με την ακουή του.
Το 1942 γίνεται  μέλος του ΚΚΕ και θα παραμείνει βασικό στέλεχος του έως το τέλος της ζωής του.
Τη συμμετοχή του στο ΚΚΕ την πλήρωσε με εξορία  στη Μακρόνησο και τον Άγιο Στράτη από το 1948 ως το 1954.
Εξάσκησε τη δικηγορία  υπερασπιζόμενος πολλούς διωκόμενους αριστερούς ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με την πολιτική.
Κατέβηκε ως  υποψήφιος βουλευτής στο νομό Λέσβου δυο φορές το 1961 και το 1964, χωρίς ποτέ δυστυχώς να εκλεγεί.
Στις εκλογές του 1961 συμμετείχε με το «Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδας-Π.Α.Μ.Ε[2].» και πήρε μόλις 223 σταυρούς προτίμησης.
Στις εκλογές του 1964 συμμετείχε με την ΕΔΑ και έλαβε 1.198 σταυρούς στη Λήμνο και 365 στη Λέσβο, δηλαδή συνολικά 1.563.
Η Λήμνος δυστυχώς έχασε μια πολύ μεγάλη ευκαιρία να αποκτήσει το δικό της βουλευτή. Αν ο Παξιμαδάς εκείνα τα χρόνια είχε εκλεγεί βουλευτής σήμερα το νησί θα ήταν πολύ διαφορετικό.
Οι Λημνιοί προτιμούσαν να εκλέξουν ως βουλευτή κάποιον Μυτιληνιό ή κάποιον ξένο παρά ένα Λημνιό.
Ιστορικά έχουν μείνει τα οδοφράγματα και οι φωτιές που είχαν τοποθετηθεί, ώστε να εμποδιστεί ο Νίκος Παξιμαδάς να φτάσει και  να μιλήσει  στο χωριό του το Κοντοπούλι κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα.
Ο Παξιμαδάς πληγώθηκε πολύ από τη συμπεριφορά των Λημνιών και για το λόγο αυτό δεν επιχείρησε να ξανακατέβει ως υποψήφιος.
Η Λήμνος πάντα τον πίκραινε και την αγάπη που είχε για την γενέθλια πατρίδα του την έδωσε στην πατρίδα της καρδιάς, τη Πετρούπολη.
Την ίδια χρονιά συμμετείχε ως υποψήφιος πρόεδρος  στις δημοτικές εκλογές της τότε κοινότητας  Πετρούπολης[3] όπου διέμενε, νίκησε τις εκλογές και εκλέχτηκε πρόεδρος της Πετρούπολης. 
Της Πετρούπολης την οποία ερωτεύτηκε και τάχτηκε να υπηρετεί για την υπόλοιπη ζωή του.
Το 1967 με την επιβολή της δικτατορίας ο Νίκος Παξιμαδάς καθαιρέθηκε από την προεδρεία από τη χούντα και στη συνέχεια πέρασε στην παρανομία.
Μεταμφιεσμένος σε ιερέα  κατάφερε και διέφυγε για ένα διάστημα στη Βουλγαρία κατά την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974).
Το 1974 επανέρχεται στη θέση του ως δήμαρχος πια, μια και η Πετρούπολη έχει γίνει δήμος.
Εκλέγεται δήμαρχος επί πέντε συνεχόμενες τετραετίες, στις δημοτικές εκλογές των ετών  1975, 1978, 1982, 1986 και 1990, συμπληρώνοντας 20 χρόνια στη θέση του δημάρχου ως το 1994.
Συνήθιζε να λέει: «Από 18 χρονών είμαι στον αγώνα. Απ' το 1942 ως τα σήμερα είμαι οργανωμένο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Παλεύουμε για μια έντιμη νίκη και πάντα θα παλεύουμε για το καλό της Πετρούπολης. Και σήμερα και αύριο και παραπέρα. Εμπρός στον αγώνα αγωνιστές. Οι αγώνες πάντα όταν είναι σωστοί και τίμιοι, φέρνουν τη νίκη».
Ο Νίκος Παξιμαδάς ταυτίστηκε με τη Πετρούπολη και τη δημιουργία του νέου τότε  δήμου της.
Οι κάτοικοι τον αγαπούσαν, το σεβόντουσαν και το ψήφιζαν ανεξάρτητα από την πολιτική τους πεποίθηση.
Πέθανε στις 27 Μαΐου 2010, σε ηλικία 98 ετών.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη


[1] Μαζί με  άλλους 190 Λημνιούς.
[2] Εκλογικό συνασπισμό της ΕΔΑ.
[3] Η Πετρούπολη το 1964 ήταν ένα νέο προάστιο με 10000 πληθυσμό ,με χωματόδρομους, χωρίς ύδρευση.

Τετάρτη 22 Ιουνίου 2011

Παλλημνιακή Φιλανθρωπική Αδελφότης Ήφαιστος


O «Ήφαιστος» είναι μια φιλανθρωπική, κοινωνική και πατριωτική αδελφότητα που δημιουργήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1906, από 19[1] Λημνιούς που βρέθηκαν στην Αμερική αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.¨
Ο πρώτος Πρόεδρος της αδελφότητας «Ήφαιστος» ήταν ο Κωνσταντίνος Αλεξάνδρου.[2] 
Σκοπός της ίδρυσης της αδελφότητας ήταν η μεταξύ τους αλληλοβοήθεια και αλληλεγγύη στα δύσκολα εκείνα χρόνια κι αργότερα, όταν οι ίδιοι ορθοπόδησαν, η βοήθεια προς την πατρίδα τους.
Αρκετά χρόνια μετά τη δημιουργία της αδελφότητας, δημιουργήθηκε και το γυναικείο τμήμα(κυριών και δεσποινίδων) του συλλόγου η «Μαρούλα».
Με χρήματα που η αδελφότητα συγκέντρωνε από τις εκδηλώσεις της στην Νέα Υόρκη,  έγινε η ανέγερση του νοσοκομείου της Λήμνο το 1928[3].
Το νοσοκομείο αποπερατώθηκε το 1942 και την εποχή εκείνη διέθετε 75 κλίνες. 
Οι ομογενείς βοήθησαν στην επισκευή της Μητρόπολης, στην αγορά ενός οχήματος για την επιδιόρθωση του οδικού δικτύου του νήσου, ενός ασθενοφόρου, χειρουργικών εργαλείων, αξονικού τομογράφου αλλά και σε ποικίλες άλλες δωρεές στο νησί.
Ο «Ήφαιστος» μαζί με  το γυναικείο τμήμα των Κυριών και Δεσποινίδων «Μαρούλα» διαθέτει χορευτικό τμήμα και περισσότερα από 300 μέλη.
Υπήρξε και εξακολουθεί να είναι για περισσότερο από ένα αιώνα,  ένας από τους πλέον δραστήριους συλλόγους της Ομογένειας με πλούσιο πολιτιστικό και κοινωνικό έργο.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη







[1] Οι πρώτοι Λημνιοί ήταν: Γιώργος Aκριβής, Κωνσταντίνος Αλεξάνδρου, Ιωάννης Κατακουζηνός, Αθανάσιος Χλέτσος, Επαμεινώνδας Χλέτσος, Χρήστος Ντόβας, Βασίλειος Γιαννακούλης ή Ξάνθος, Αθανάσιος Κριάρης, Κωνσταντίνος Μακρής, Μαυρουδής Μαυρουδής, Αντώνιος Νέστορας, Παναγιώτης Παλελης, Αριστείδης Παππάς, Ιωάννης Παππάς, Αντώνιος Ψωμάς, Ιωάννης Ψωμάς, Γιώργος Ρενταρίδης, Βλάσης Σουπιός και ο Κωνσταντίνος Στάθης.
[2] Δεύτερος πρόεδρος  ήταν Γεώργιος Ακριβής και τρίτος στη σειρά ο Αθανάσιος Κριάρης.
[3] Αρχικά η Αδελφότητα είχε αποφασίσει να ιδρύσει στη Λήμνο μια Γεωργική Σχολή αλλά λόγω προβλημάτων που προέκυψαν με τις καταθέσεις του συλλόγου σε αθηναϊκή τράπεζα καθώς και του γεγονότος ότι οι συνθήκες είχαν αλλάξει, προέβησαν στην οικοδόμηση του νοσοκομείου.

Τρίτη 21 Ιουνίου 2011

Κακανέρια ή Κακανοί


Κακανέρια ή Κακανοί ή Κακανούρες ονομάζεται το έθιμο που γίνεται κάθε χρόνο στη Λήμνο την παραμονή του Αι Γιαννιού. Ανάβουν στη σειρά  3 μεγάλες φωτιές στις οποίες μέσα ρίχνουν τα μαγιάτικα στεφάνια και πηδούν πάνω από αυτές.
Οι φωτιές τροφοδοτούνταν από φρύγανα, καλάμια, αστιβιές. Πιστεύουν ότι  έτσι θα καούν οι ψύλλοι και οι κοριοί.Αυτό το έκαναν γιατί τα παλιά χρόνια τέτοια εποχή οι Λημνιοί ασχολούνταν με το θερισμό και ήταν φορτωμένοι οι άνθρωποι με ψύλλους και κοριούς από τα άχυρα.
Σύμφωνα με τον λαογράφο Γεώργιο Μέγα(1945) που επισκέφτηκε το νησί «Κάθα σπίτ’ αν΄φτ’ με καλαμνιές τρια κακανέρια, τρεις φωτιές μπρος την αυλή και τις πηδούν και λέν»Καθώς πηδούσαν έλεγαν: «Όξω ψύλλοι και κοριοί μέσα η ρόγα η χρυσή».
Τα τελευταία χρόνια σε διάφορα χωριά της Λήμνου ακολουθείται το παλαιό αυτό έθιμο.Δημιουργούν τρεις μεγάλες φωτιές και σε αυτές συγκεντρώνεται όλο το χωριό.Ρίχνουν μέσα στις φλόγες τα μαγιάτικα στεφάνια και στη συνέχεια πηδούν τη φωτιά για το καλό και για να έχουν υγεία.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Κυριακή 19 Ιουνίου 2011

Έθιμα του Αι Γιαννιού

Από την παραμονή της γιορτής του Αγιαννού προσπαθούσαν να έχουν το σπίτι καθαρό γιατί πίστευαν ότι ο Αϊ Γιάννης φέρνει τις τύχες κι ήθελαν νάναι καλές για τις θυγατέρες τους.
Στη Αγιά Σοφιά της Λήμνου σύμφωνα με τον λαογράφο Γ.Μέγα «τα κορίτσια παίρνουν ένα μαξιλάρι μακρύ και το ντύνουν, το κάνουν κούκλα, του βάζουν χέρια και το κλειδώνουν με κλειδαριά-σταυρώνουν τα χέρια και το κλειδώνουν. 
Το στήνουν όρθιο στο σ’κλί (πεζούλι εις το οπίσω μέρος του σπιτιού) και το φυλάγουν ως τη νύχτα τραγουδώντας και χορεύοντας.
Το πρωί το χαλνούν. Αποβραδίς γεμίζουν κ’ ένα κ’μάρ’ νερό αμίληχτο απ’το π’γάδ’, ρίχνουν και τα δαχτυλίδια, τα σκουλαρίκια μέσα στο κ’μάρ, ύστερα το κλειδώνουν και λέγουν: Κλειδώσετε τον κλήδονα, τ’ άγιο Γιαννιού τη χάρη, κι όποιος έν καλορίζικος ,πρωί θα ξενεφάνη.Όλη τη νύχτα τα κορίτσια κάθουνται και φυλάγουν τον κλήδονα».
Την παραμονή το βράδυ άναβαν φωτιές στην αυλή του σπιτιού τους, τρεις τον αριθμό, τα οποία έλεγαν «κακανέρια». 
Οι φωτιές ήταν από καλάμια και καθώς πηδούσαν έλεγαν: «Όξω ψύλλοι και κοριοί μέσα η ρόγα η χρυσή».
Τα μεσάνυχτα λένε πως ανοίγουν οι ουρανοί και αυτός που αγρυπνά την ώρα εκείνη ότι επιθυμεί θα πραγματοποιηθεί. 
Λένε πως ο ήλιος το πρωί της 24 Ιουλίου «τρέμει ή γυρίζει και είναι θαμπερός».
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Τετάρτη 15 Ιουνίου 2011

Οι γειτονιές των Καμινίων


Γιοφύρι: Ονομάστηκε έτσι από το πέτρινο γιοφύρι που κατασκευάστηκε για να ενώνει τις δυο πλευρές της ρεματιάς , με τις αντίστοιχες γειτονίες, τον πάνω και κάτω ή πέρα  μαχαλά.
Στο Γιοφύρι υπήρχε κάποτε και το  καφενείο «ο Σταθμός» του Θεοφάνη Καραγιάννη. Συνηθισμένη έκφραση : «κα στο γιοφύρι».
Πάνω ή άνω μαχαλά:  Η έκταση εκτείνετε από το Γιοφύρι μέχρι και τον Μύλο. 
Η περιοχή περιλαμβάνει την κεντρική εκκλησία του χωριού, την κεντρική παλιά  βρύση, τα παλαιότερα σπίτια και μαγαζιά, την πλατεία, την γειτονιά του Μύλου, τη Ρούγα και το νεκροταφείο του χωριού.
Παλιά Βρύση:  Η παλιά τουρκική βρύση βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του χωριού. Από εκεί  οι κάτοικοι έπαιρναν νερό όταν ακόμα τα σπίτια δεν είχαν υδρευτεί και πότιζαν τα ζώα τους στις γούρνες-ποτίστρες που υπήρχαν ακριβώς δίπλα στη βρύση.
Στο χωριό υπήρχαν και άλλες βρύσες-κρήνες αλλά μόνο από αυτή την βρύση το νερό ήταν πόσιμο. 
Τις βρύσες στο χωριό τις είχαν φτιάξει οι Οθωμανοί οι οποίοι αν και ποτέ δεν κατοίκησαν μέσα στο χωριό είχαν τη φιλοσοφία ότι φτιάχνοντας κρήνες  ως αφιερώματα για να ξεδιψούν τους περαστικούς θα είχαν τις ευλογίες τους.
Σύμφωνα με την παράδοση η παλιά κεντρική βρύση είχε φτιαχτεί με τις δωρεές μιας  Τουρκάλας.
 Οι Τούρκοι την ημέρα είχαν δοσοληψίες με τους Καμιώτες, μα σαν νύχτωνε κανείς τους δεν διακινδύνευε διανυκτέρευση στο χωριό, γιατί πίστευαν ότι η Παναγιά με φωτιές που περιζώνανε την εκκλησία της στα Καμίνια τους έδιωχνε.
 Όσοι είχαν τολμήσει να διανυχτερεύσουν στο χωριού είχαν φοβηθεί τόσο πολύ που δεν το επανέλαβαν.
Διανυκτέρευαν σε οικισμούς που υπήρχαν   περιμετρικά του χωριού όπου είχαν κτήματα και μάντρες.
Οι γεροντότεροι χρησιμοποιούσαν ένα δίστιχο για να δηλώσουν στους νέους ότι τα χρόνια περνούν πολύ γρήγορα αλλά ταυτόχρονα μέσα από το δίστιχο φέρεται και η σημασία που είχε για αυτούς η κεντρική βρύση του χωριού. 
Έτσι συνήθιζαν να λένε στους νέους:
«Κα΄πτς ήμουν άγγελος τώρα αγγελεύουν άλλ’
Στ’ βρύσ’ που π’να νιρό ,τώρα του πίνουν άλλ’.»[1]
Παναγιά, η Κεντρική Εκκλησία :Αρχικά στην τοποθεσία αυτή υπήρχε ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία.
Ο ναίσκος είχε δημιουργηθεί ύστερα από όνειρο. 
Κάτοικος  του χωριού είχε δει στον ύπνο μια μαυροφορεμένη γυναίκα που τον προέτρεπε να σκάψει στο συγκεκριμένο σημείο. 
Μόλις ξημέρωσε πήγε εκεί και κάτω από μια πέτρα βρήκε την εικόνα της Παναγίας. Για να στεγάσει την εικόνα έφτιαξε ένα μικρό ξωκλήσι.
Η  σημερινή εκκλησία που είναι αφιερωμένη στην κοίμηση της Παναγίας χτίστηκε το 1850-1852 αφού είχε κατεδαφιστεί ο παλαιότερος ναός που υπήρχε στην ίδια τοποθεσία.
Τα θυρονάξια κι εγκαίνια  του νέου ναού έγιναν στις 15 Αυγούστου του 1852 από το μητροπολίτη Λήμνου Δανιήλ.
Η εκκλησία χτίστηκε με προσωπική εργασία όλων των ανδρών του χωριού και με δωρεές των ξενιτεμένων Καμιωτών.
Οι αγιογραφίες στο τέμπλο είναι έργο του λαϊκού ζωγράφου  Γρηγόρη Παπάμαλη τις οποίες ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε το 1922.
Χαρακτηριστική είναι η γλυκύτητα των μορφών των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και το ύφος της αγιογράφησης, στις πλαϊνές θύρες του ναού. Χαρακτηριστική επίσης είναι και η εικόνα του Αγίου Νικολάου ο οποίος εμφανίζεται πολύ μελαχρινός σχεδόν μαύρος.
Η λαϊκή φιλοσοφία ήθελε τον Άγιο να είναι συνέχεια σε αποστολές διάσωσης στη θάλασσα και έτσι από την αλμύρα και τον ήλιο το χρώμα του να είναι υπερβολικά ηλιοκαμένο.
Το καμπαναριό του ναού είναι έργο του λιθοξόου Κωνσταντή Αταλιώτη από τη Φυσίνη και κατασκευάστηκε γύρω στα 1902 στην αριστερή πρόσοψη του ναού.
Πίσω από το ιερό του ναού υπάρχει πηγάδι με αγίασμα.
Οι ιδιοκτήτες του σπιτιού είδαν σε όνειρο μια μαυροφορεμένη γυναίκα που τους υπέδειξε να σκάψουν για να βρουν νερό όπως και έγινε.
Σε πολύ δύσκολες χρονιές όταν  στέρεψαν όλα τα πηγάδια στο χωριό ήταν το μοναδικό από το οποίο μπορούσαν και αντλούσαν νερό.
Εκτός όμως από την κεντρική εκκλησία της Παναγιάς που χτίστηκε ύστερα από όνειρο και την εύρεση της εικόνας, πολλά από τα παλιά ξωκλήσια του χωριού συνδέονται με αντίστοιχα συμβουλευτικά όνειρα και την ανεύρεση εικόνων.
Σε αυτόν όμως που του φανερωνόταν δεν θα έπρεπε να το φανερώσει σε κανένα αλλά να πάει μόνος του να τη βρει.
Σε αντίθετη περίπτωση αντί για εικόνα έβρισκαν στη θέση που τους είχε φανερωθεί , στάχτη.
Το πιθανότερο είναι κατά την περίοδο της Εικονομαχίας να είχαν κρύψει οι ιδιοκτήτες τις εικόνες και με το πέραμα των χρόνων αλλά και αιώνων τις πιο πολλές φορές να ήθελαν οι εικόνες να λειτουργηθούν και για το λόγω αυτό με θαυμαστό τρόπο να φανερωνόντουσαν στους πιστούς.
Υπάρχει επίσης η περίπτωση οι κρυμμένες αυτές εικόνες να ήταν στην κατοχή Τούρκων οι οποίοι ήταν κρυπτοχριστιανοί και από φόβο κάποια στιγμή να τις έκρυψαν.
Οι Τούρκοι και ιδιαίτερα οι Τουρκάλες ευλαβούνταν πολύ την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο.
«Ο τρόπος και η ποιότητα ζωής των χριστιανών επηρέαζε τον απλό μουσουλμανικό λαό.
Έτσι οι λεχώνες των μουσουλμάνων έπαιρναν ευχή από χριστιανούς ιερείς Επίσης οι μουσουλμάνοι έπαιρναν αγιασμό την ημέρα του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) και μ’αυτόν έκαναν το προζύμι της χρονιάς.»
Παλιό Σχολείο:  Άρχισε να λειτουργεί γύρω στα 1860 και λειτούργησε μέχρι το 1931.Βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην Κεντρική Εκκλησία του χωριού.
Πρόκειται για ένα διώροφο πέτρινο οίκημα.
Στο οίκημα αυτό κατά το έτος 1907 φοιτούσαν 73 μαθητές (43 αγόρια και 30 κορίτσια).
Το σχολείο ήταν τριτάξιο  (Α+Β, Γ+Δ, Ε+ΣΤ) και είχε ένα δάσκαλο.
Το ωράριο των μαθημάτων ήταν 8-12π.μ. και 2-5μ.μ.
Πλατεία: Στην πλακόστρωτη πέτρινη κυκλική  πλατεία υπήρχαν και λειτουργούσαν κατά περιόδους δυο καφενεία και αργότερα προστέθηκε και το πρώτο  περίπτερο στο χωριό.
Το πρώτο καφενείο βρισκόταν αντικριστά της Παλιάς Βρύσης ενώ το δεύτερο στο εσωτερικό της πλατείας. 
Όταν το πρώτο άλλαξε επαγγελματική ιδιότητα άνοιξε ένα δεύτερο στο εσωτερικό της πλατείας.
Το 1954 αντικαταστάθηκε η παλιά πλακόστρωση της πλατείας με μια νεότερη και στην δεκαετία του 1990 φυτεύτηκε στην πλατεία ένα πλατάνι. 
Σήμερα στην πλατεία του χωριού υπάρχει και λειτουργεί η ταβέρνα  «ο Ανδρέας»  του Άγγελου Κωνστάντιου.
Η ταβέρνα  θεωρείται μια από τις καλύτερες ταβέρνες που λειτουργούν στο νησί.
Άγιοι Ανάργυροι :Ναΐσκος αφιερωμένος στους γιατρούς Αγίους Αναργύρους. 
Εκεί το 1967 είχε ιδρυθεί ένας  παλαιότερος ναός από την Μαρία Κονταρίδου.
Ο παλιός ναός ήταν ιδιαίτερα όμορφος και προσφιλής στους κατοίκους που έβρισκαν παρηγοριά στο ναό και στους Αγίους.
Ο ναός «επανιδρύθη εκ θεμελίων το έτος 1996 από την οικογένεια Βασιλείου Γ.Κωνσταντέλλη» όπως αναφέρει η κτητορική επιγραφή.
Πρόκειται για μια πολύ όμορφη εκκλησία αλλά δεν συγκρίνεται με το παλιό απλό εκκλησάκι που κάποτε υπήρχε εκεί και ήταν πάντα ανοιχτό στους πιστούς και τα καντήλια του έλαμπαν σαν αστέρια στον καμιώτικο ουρανό.
Κατεβνό :Σημαίνει το Κάτω Βουνό δηλαδή το μικρό βουναλάκι.
Μύλος: Στη κορυφή του υψώματος, ακριβώς δίπλα στο σημερινό ξωκλήσι της Αγίας ειρήνης της Χρυσοβαλάντου, ο Σαράντης Παστρής είχε φτιάξει ένα ανεμόμυλο γύρω στα 1915.
Ο μύλος καταστράφηκε το 1941-1945 από τους γερμανούς οι οποίοι τον κατεδάφισαν για να πάρουν τις πέτρες και να τις χρησιμοποιήσουν στα οχυρωματικά τους έργα.
Χαρακτηριστική  ήταν η  φράσης «κθάρ΄,στάρ΄πά’ στου Μύλου» για την λειτουργία του Μύλου αλλά και «Πας το Μύλο, πας το βνάρ’ που το σφάξαν το πετνάρ’». ή στην παραλλαγή  «Πας το Μύλο ,πας το βνάρ’ θα του φαμ’ το πετ’νάρ». Σήμερα χαϊδευτικά αποκαλούν την περιοχή «Κολωνάκι» γιατί εκεί βρίσκονται τα πιο ωραία σπίτια του χωριού.
Ρούγα: σημαίνει δρόμος ( από τη λατινική λέξη ruga).
Οι κάτοικοι αυτής της γειτονιάς ονομάζονται Ρουγιώτες. Συνηθισμένη έκφραση: «Πα στ’ Ρούγα»
Νεκροταφείο: Αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος εορτάζει στις 6 Αυγούστου.
Πήγαδος: Ονομάστηκε έτσι η περιοχή από το κοινοτικό πηγάδι που υπάρχει.
Πέρα μαχαλά: Ονόμαζαν οι κάτοικοι που ζούσαν στον ένα μαχαλά αυτούς που ζούσαν στην απέναντι πλευρά του χωριού.
Σχολείο: Το σχολείο πρώτη φορά λειτούργησε στα  1932.
Σήμερα έχει μετατραπεί σε ΚΕΚ.
Κάκαρο: Ορισμένοι αναφέρουν πως ονομάστηκε έτσι από τις κότες της γειτονιάς που «Κακάριζαν» έντονα και έτσι ονομάστηκε και η γειτονιά.
Η γειτονιά του Κάκαρου λέγεται ότι έχει το καλύτερο υπέδαφος και για το λόγο αυτό τα σπίτια που έχουν χτιστεί εκεί έχουν τα πιο γερά θεμέλια.
Ρυάκι : Το ρυάκι χωρίζει το χωριό στα δυο.
Χαρακτηριστική είναι η έκφραση «Πισ’ στο ρυάκι»
Ευαγγελία Χ.Λιάπη


[1] Κάποτε ήμουν άγγελος τώρα άλλοι είναι άγγελοι,στην βρύση που έπινα νερό τώρα το πίνουν άλλοι.

Τρίτη 14 Ιουνίου 2011

Το λιμάνι του Μούδρου


Το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι του Αιγαίου και ένα από τα σημαντικότερα της Μεσογείου. Απέχει περί τα   40 μίλια από τα Δαρδανέλια.
O φοβερός και τρομερός Piri Reis ναύαρχος του τουρκικού στόλου το 1521 στο χάρτη του  σημειώνει, ότι ο κόλπος Mondoros όπως αποκαλεί το λιμάνι του Μούδρου  είναι  ένα πολύ καλό λιμάνι, κατάλληλο για αγκυροβόλιο πολλών εμπορικών  πλοίων.
Το λιμάνι του Μούδρου για χρόνια δεχόταν την επιδρομή των αδίστακτων πειρατών του Αιγαίου Πελάγους.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Ποιήσαντες δε αποβάσεις... εκυρίευσαν εξ εφόδου και ηχμαλώτισαν... εις δε την νήσον Λήμνον το Μούντρος και τα πλησιέστερα μέρη αυτού».
Ο  Coronelli αναφέρει αργότερα ότι το Μούδρο στα 1690-95  είναι ένα από τα τέσσερα κυριότερα  λιμάνια της Λήμνου. 
Τα άλλα τρία ορίζει ότι είναι ο Κοντιάς, το Πλατύ και ο Κότσινας.
Το 1770 ο Ορλόφ επέλεξε τον κόλπο του Μούδρου ως ναυτική βάση του στόλου του.
Τον Οκτώβρη του 1785 ο Villoison ήρθε με ένα γαλλικό πλοίο στο Μούδρο και χαρακτήρισε το λιμάνι του Μούδρου ως  «θαυμάσιο».
Οι Γάλλοι  αποκαλούσαν το λιμάνι του Μούδρου ως λιμάνι του Αγίου Αντωνίου. Πιθανότατα εξαιτίας κάποιου ναού που υπήρχε στο λιμάνι.
Στις  8 Οκτωβρίου του 1912 έγινε η κατάληψη και απελευθέρωση της Λήμνου ενώ  η "Ασπίς" μαζί με τα άλλα πολεμικά πλοία του ελληνικού Στόλου κατέπλευσαν στο  λιμάνι του Μούδρου.
Στις 30  Οκτωβρίου του 1912 υπογράφηκε ανάμεσα στη Τουρκία και την Αντάντ η συνθήκη του Μούδρου.
Ενώ το πρωί της 2ας Νοεμβρίου 1912, από το λιμάνι του Μούδρου αποπλέει Μοίρα του Ελληνικού Στόλου με επικεφαλής το θρυλικό Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ», υπό το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη  και κατευθύνεται προς το Άγιο Όρος για να το απελευθερώσει.
Γενικότερα στα χρόνια 1912-13, το λιμάνι του Μούδρου αποτέλεσε το αγκυροβόλιο και το ναύσταθμο του ελληνικού στόλου.
Ταυτόχρονα κατά  την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πόλεμου οι συμμαχικές δυνάμεις (Αντάντ) είχαν εγκαταστήσει στο λιμάνι του Μούδρου  μια ναυτική βάση για να ελέγχουν  τη ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στα χρόνια αυτά το πλοίο «Βρετανικός» που είχε μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομείο μετέφερε από το λιμάνι του Μούδρο[1] τραυματισμένους στρατιώτες της Αντάντ στην πατρίδα τους.
Ενώ κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου δημιουργήθηκαν  οχυρωματικά έργα από τους Γερμανούς οι οποίοι είχαν αντιληφθεί τη μεγάλη στρατηγική σημασία του λιμανιού του Μούδρου.
Κατά τη περίοδο  1920-28 ο «Λιμήν Μούδρου» θεωρήθηκε  οικισμός.
Στο λιμάνι του Μούδρου τα χρόνια εκείνα  έδεναν όχι μόνο εμπορικά και επιβατικά πλοία αλλά και πολλοί θαλαμηγοί πλουσίων Ευρωπαίων, κυρίως Ιταλών, οι οποίοι έρχονται στο νησί για να το επισκεφτούν ύστερα από τις ανακοινώσεις για τα αρχαία που είχαν βρεθεί  στο νησί.
Το λιμάνι μέχρι τη δεκαετία 1970 δεχόταν στις προβλήτες του επιβατικά πλοία. Αργότερα το λιμάνι εγκαταλείφθηκε στο στρατό και έπεσε σε παρακμή ενώ αξιοποιήθηκε το λιμάνι της Μύρινας ως το κύριο λιμάνι του νησιού μολονότι  έχει πολλά προβλήματα λόγω γεωγραφικής θέσης και παρά τα έργα που έγιναν δεν είναι ασφαλές για την  πρόσδεση των πλοίων.
Σήμερα στο λιμάνι του Μούδρου λειτουργεί μαρίνα για τον ελιμενισμό σκαφών.  
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
[1] Βυθίστηκε  το ξημέρωμα της Τρίτης 21 Νοεμβρίου 1916 στις 8.12 αφού χτυπήθηκε από γερμανική τορπίληενώ έπλεε  στο στενό Κέας - Μακρονήσου, με προορισμό το λιμάνι του Μούδρου. Παρά τις προσπάθειες του πλοιάρχου Bartlett βυθίστηκε  σε λιγότερο από 45 λεπτά. Από τους 1.134 επιβαίνοντες διασώθηκαν οι 1.104.


Δευτέρα 13 Ιουνίου 2011

Η Λήμνος μέσα από τα ομηρικά έπη


Ο Όμηρος μέσα από τις πληροφορίες που μας παρέχει στα έργα του σχετικά με τη Λήμνο φανερώνεται  άμεση γνώση του τόπου. 
Τόσο το γεγονός της γεωγραφικής της τοποθέτησης κοντά στην Ίμβρο και τη Τένεδο, πλησίον του Ιλίου όσο και οι αναφορές του στο νησί φανερώνουν ότι ο αοιδός είχε μια άμεση αντίληψη του νησιού και πιθανότατα να το είχε κάποτε επισκεφτεί.
Ονομάζει το νησί «ανεμόεσσα» ανεμοδαρμένη γνωρίζοντας ότι το νησί χτυπιέται από τους αέρηδες που κατεβαίνουν από τα Στενά.
Την ονομάζει επίσης «ομορφοκτισμένη» και αναφέρει πως αυτή τη χώρα απ’ όλες ο Ήφαιστος αγαπούσε πιότερο απ’ όλες τις άλλες.
Η Λήμνος ήταν ο σταθμός ανεφοδιασμού των Πανελλήνων.
Από εκεί έπαιρναν το κρασί το οποίο πλήρωναν με χαλκό, σίδηρο, τομάρια βοδιών, ζωντανά μοσχάρια ακόμα και με αιχμαλώτους ,τους οποίους πουλούσαν ως δούλους[1].
Αντίστοιχη αγοροπωλησία έγινε ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Εύηνο γιό του Ιάσονα και της Υψιπύλης.
Ο Αχιλλέας πούλησε τον Λυκάονα γιό του Πριάμου στον Εύηνο για 100 βόδια. Αργότερα όμως τον εξαγόρασε για να του χαρίσει την ελευθερία ο Ηετίων από την Ίμβρο για 300 βόδια.
Τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στους Αχαιούς και τον Εύηνο ξεκαθαρίζει ο Αχιλλέας τονίζοντας ότι του έχει πουλήσει πολλούς Τρώες.[2]
Ο Όμηρος μας πληροφορεί επίσης ότι στη Λήμνο θα μείνει ο Φιλοκτήτης εξαιτίας της πληγής που ’ χε στο πόδι του από δάγκωμα φιδιού και επειδή οι Αχαιοί δεν άντεχαν τις φωνές του.
Το ατύχημα είχε συμβεί στο νησί Χρύση όταν οι Αχαιοί είχαν σταματήσει για να προσφέρουν θυσίες.
Ο Φιλοκτήτης σύμφωνα πάντα με όσα αναφέρει ο Όμηρος είχε λάβει μέρος στην εκστρατεία με επτά δικά του πλοία επανδρωμένο το καθένα με 50 κωπηλάτες. Είχε λοιπόν στη διάθεση  του 350 άνδρες οι οποίοι ήταν κάτω από τις δικές του οδηγίες.[3]
Ο Όμηρος δε κάνει καμία αναφορά  για το τι έκαναν οι άνδρες του Φιλοκτήτη για το αν παρέμειναν μαζί του στο νησί ή επέστρεψαν στη Τροία. 
Απορίας άξιο είναι το γεγονός για το πώς ο Φιλοκτήτης δεν γύρισε στην πατρίδα του αφού διέθετε επτά πλοία. 
Επίσης γιατί δεν ήρθε σε εμπορική συναλλαγή με τον Εύηνο ώστε να επιστρέψει στην πατρίδα του.
Η επιλογή της Λήμνου ως τόπου απομόνωσης για τον ήρωα Φιλοκτήτη έγινε επειδή η Λήμνος με τη γη[4] της παρείχε το αντίδοτο στα δαγκώματα φιδιών. Αυτό δικαιολογεί την παραμονή του Φιλοκτήτη στο νησί.
Αυτές είναι οι αναφορές του Ομήρου για τη Λήμνο σε ανθρώπινο επίπεδο. Όμως ο αοιδός θα αναφερθεί και σε θεϊκό επίπεδο και μάλιστα διαμέσου της γλυκόλαλης φωνής ενός άλλου αοιδού, του Δημόδοκου.
Ο Δημόδοκος λοιπόν στο παλάτι του Αλκίνοου θα τραγουδήσει τον έρωτα του Άρη και της Αφροδίτης και για το πώς o  προδομένος σύζυγος της Αφροδίτης ο Ήφαιστος ετοίμασε με περίσσιο δόλο σχέδιο και τους συνέλαβε στο κρεβάτι κάτι που προκάλεσε τα γέλια των θεών αλλά και τις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των δυο εραστών.
Σχετικά με την αναπηρία του Ηφαίστου ο Όμηρος μας παρουσιάζει δυο εκδοχές.
Στην πρώτη ο Ήφαιστος συμβουλεύει στοργικά τη μητέρα του  να κάνει υπομονή και να μη τα βάζει με τον Δία μήπως και τη βρει κανένα κακό.
Της θυμίζει πως μια φορά που ο ίδιος τόλμησε να τσακωθεί με τον Δία, αυτός τον έπιασε από το πόδι και τον πέταξε μακριά από τον Όλυμπο.
Μια ολόκληρη ημέρα λέει πως στριφογύριζε ώσπου τη δύση έπεσε στη Λήμνο. Εκεί όμως άνθρωποι τους οποίους και κατονομάζει, οι Σίντιες τον περιποιήθηκαν[5].
Ο Όμηρος λοιπόν μας παρουσιάζει μια πολύ τρυφερή σκηνή όπου ο Ήφαιστος συμπαραστέκεται και καταλαβαίνει τη μητέρα του, την οποία και συμβουλεύει να προσέχει τη συμπεριφορά της προς το Δία, γιατί δεν θέλει να δει να τη δέρνει ο πατέρας του χωρίς ο ίδιος να μπορεί να κάνει τίποτα.
Όταν όμως ο Ήφαιστος θα θελήσει να δείξει την ευγνωμοσύνη του ο Θέτις θα μας αναφέρει μια πολύ άπονη συμπεριφορά της μητέρας του της Ήρας.
Δεν θα περιοριστεί ο Ήφαιστος μόνο στο να χαρακτηρίσει την Ήρα αδιάντροπη αλλά θα μας πληροφορήσει πως επειδή γεννήθηκε χωλός η μητέρα του η Ήρα προσπάθησε να τον κρύψει στα βάθη της θάλασσας και θα είχε χαθεί αν δεν τον έπαιρνε η Θέτις και η Ευρυνόμη.
Εννιά χρόνια έμεινε μαζί τους στο άντρο τους που βρισκόταν στον ωκεανό[6]. Έτσι όταν η Θέτις θα τον παρακαλέσει να της φτιάξει τα όπλα του Αχιλλέα εκείνος θα το πράξει ευχαρίστως σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τη Θέτις.
Στη Λήμνο όμως ο Όμηρος εκτός από το άντρο του Ηφαίστου θα τοποθετήσει και τι άντρο του θεού Ύπνου.
Η Ήρα κατέβηκε στη Λήμνο στου Θόαντα την πόλη για να βρει τον Ύπνο αδελφό του Θανάτου για να τον παρακαλέσει να κοιμίσει τον Δια.
Ο Ύπνος όμως θα της προβάλει αιτιολογία για την άρνηση του πως όταν κάποτε είχε υπακούσει στα παρακάλια της Ήρας και είχε κοιμίσει το Δια ο πατέρας των θεών τον άρπαξε και τον πέταξε στη θάλασσα και μόνο με τη μεσολάβηση της Νύχτας κατάφερε να σωθεί από την οργή του Δια.
Η Ήρα για να τον μεταπείσει του υπόσχεται πώς να τη βοηθήσει θα του δώσει για γυναίκα του την Πασιθέα.
Ο Ύπνος τότε τη βάζει να ορκιστεί στο ποτάμι της Στυγός ότι θα εκπληρώσει η θεά την υπόσχεση της και αναχωρούν για τον Όλυμπο.[7]
Μέσα από τη συνομιλία της Ήρας και του Ύπνου ο Όμηρος με ακρίβεια τοποθετεί το ποτάμι της Στυγός κοντά στο νησί της Λήμνου και δεν πρέπει να είναι τίποτα άλλο παρά τα θαλάσσια ρεύματα που κατεβαίνουν από τον Εύξεινο δια μέσου των Δαρδανελίων και περνάνε από τις ακτές της Λήμνου.
Αρχικά ο Όμηρος μας ξεκαθαρίζει ότι ο Ύπνος κατοικεί στη Λήμνο μιας κι εκεί πηγαίνει η Ήρα για να τον συναντήσει. Ύστερα  τη βάζει να του ορκιστεί:
«Όμωσε τώρα της Στυγός το φοβερό ποτάμι
Το ένα βάλε χέρι σου στην γην την πολυθρέπταν
Τ’άλλο στην άσπρην θάλασσα»
και συνεχίζει ο Όμηρος την περιγραφή.
«Κι αφού τον όρκον έκαμε,ξεκίνησαν και οπίσω
 ομού την χώραν άφηκαν της Λήμνου και της Ίμβρου».
Στην Οδύσσεια ο Όμηρος θα κάνει μόνο μια φορά αναφορά στη Λήμνο ως το νησί του Ηφαίστου όταν θα θελήσει να τραγουδήσει το τέχνασμα του προδομένου  συζύγου.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

[1] Ομήρου , Ιλιάδα  Η 465-475
[2]  Ομήρου ,Ιλιάδα  Φ 102
[3] Ομήρου ,Ιλιάδα  Β 718-725
[4] Λημνία Γη= το κατάλληλο φάρμακο (αντίδοτο) σε δαγκώματα φιδιών. Λέγεται ότι την έβγαζαν από το σημείο στο οποίο συγκρούστηκε ο Ήφαιστος με τη γη όταν τον πέταξε από τον Όλυμπο ο πατέρας του Δίας. Ήταν στο χωριό Ρεπανίδι στη θέση Κοκκαλά σε ένα λοφίσκο που σήμερα λέγεται Αγιόχωμα.
[5] Ομήρου, Ιλιάδα Α 590
[6] Ομήρου  ,Ιλιάδα 395-403
[7] Ομήρου ,Ιλιάδα Ξ 280