Σάββατο 23 Αυγούστου 2014

Έθιμα σχετικά με τον Άγιο Φανούριο

Ο Άγιος Φανούριος είναι ένας νεοφανής Άγιος.Στις αρχές του 14ου αιώνα κι ενώ οι Ιωαννίτες Ιππότες  ήταν εγκατεστημένοι στη Ρόδο κι επιχειρούσαν να ενισχύσουν τα τείχη του κάστρου της Ρόδου ανευρέθει στα ερείπια μιας εκκλησίας έξω και νότια από τα τείχη της Μεσαιωνικής Πόλης, μια περιγραφική εικόνα του βίου του Αγίου Φανουρίου.
Σύμφωνα με την ιερή εικόνα, ο Άγιος Φανούριος ήταν ένας στρατιώτης που κρατούσε στα χέρια του Σταυρό, πάνω στον οποίο υπήρχε αναμμένο κερί και γύρω του υπήρχαν σκηνές από τα βασανιστήρια τα οποία υπέστη.(12 σκηνές)
Ο ανώνυμος Άγιος, ονομάστηκε Φανούριος από τον Μητροπολίτη Ρόδου Νείλο επειδή φανερώθηκε, αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο.Ο Άγιος συνδέθηκε στη συνείδηση του λαού με την φανέρωση χαμένων ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων κι έγινε Άγιος Φανερωτής.
Ο μητροπολίτης Ρόδου Νείλος Β' στα 1365 ανοικοδόμησε προς τιμή του Αγίου Φανουρίου ναό, συνέταξε την ακολουθία του Αγίου και καθιέρωσε τον εορτασμό του.Η ένταξη του Αγίου Φανουρίου στο τοπικό εορτολόγιο της Ρόδου γρήγορα τον γνωστοποίησε στα νησιά του Αιγαίου πελάγους αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Οι πιστοί φτιάχνουν μια νηστίσιμη πίτα, τη φανουρόπιτα προσφορά προς τον Άγιο Φανούριο για να φανερώσει χαμένα ζώα ή πράγματα αλλά και να «φανερώσει το δρόμο τον καλό». Πιστεύεται ότι ο Άγιος φέρνει  την καλή τύχη στον άνθρωπο και του φέγγει.
Σύμφωνα με τα λαογραφικά στοιχεία της παράδοσης η πίτα θα πρέπει να φτιαχτεί από επτά ή εννέα υλικά. Οι αριθμοί συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, τις μέρες της Δημιουργίας αλλά και τα Τάγματα των Αγγέλων.Την ώρα που ο πιστός ζυμώνει τη φανουρόπιτα πρέπει να χει αναμμένο κερί και να προσεύχεται με θέρμη.
«Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσε μου το ....κι εγώ θα σου κάνω μια φανουρόπιτα για την ψυχή της μάνας σου»
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης σημειώνει πως «Όσοι επικαλούνται τον Άγιο Φανούριον οφείλουν να λέγουν: Θεός σχωρέσ' τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου. Θεός σχωρέσ' την».
Στην αγιογραφία ο Άγιος εικονίζεται να κρατάει ένα Σταυρό και μια αναμμένη λαμπάδα ώστε να ευλογεί και να φέγγει το δρόμο για να μπορέσει ο πιστός να βρει όχι μόνο τα χαμένα και εξαφανισμένα αντικείμενα αλλά κυρίως το σωστό δρόμο για μια ενάρετη ζωή.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Τρίτη 5 Αυγούστου 2014

Έθιμα σχετικά με τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος

Τους ναούς και τα εξωκλήσια που είναι αφιερωμένα στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος οι Λημνιοί τα αποκαλούν Αγιά Σωτήρα και τα ευλαβούνται ιδιαίτερα.
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος που εορτάζεται στις 6 Αυγούστου είναι η σημαντικότερη Δεσποτική εορτή του καλοκαιριού.
Σύμφωνα με την παράδοση, την παραμονή του Σωτήρος, τη νύχτα κάποια απροσδιόριστη στιγμή ανοίγουν οι ουρανοί και τότε οι πιστοί μπορούν να δουν το Άγιο Φως και να λάβουν ότι προσευχηθούν.Το Άγιο Φως όμως δεν το βλέπουν όλοι οι άνθρωποι αλλά όπως σημειώνει ο ευαγγελιστής "οι καθαροί τη καρδία το Θεό όψονται". (Ματθ, ε', 8).
Ανήμερα της μεταμορφώσεως του Σωτήρος οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία σταφύλια για να ευλογηθούν από τον ιερέα.Πρόκειται για τις "απαρχαί[1]" δηλαδή τους πρώτους καρπούς της γης που προσφέρονται στον Δημιουργό.
Τα σταφύλια που φέρνουν στη Λήμνο στο ναό την ημέρα του Σωτήρος για να ευλογηθούν από τον ιερέα ανήκουν στην ποικιλία Τσαούσι. Μια ιδιαίτερη ποικιλία πρώϊμου λευκού σταφυλιού.
Στο τέλος της θείας λειτουργίας τα διαβασμένα σταφύλια μοιράζονται στο εκκλησίασμα μαζί με το αντίδωρο  για ευλογία.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη



[1] Από+αρχή=απαρχαί δηλαδή οι πρώτοι καρποί.

Κυριακή 3 Αυγούστου 2014

Ο Μέγας Παρακλητικός Κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο


Υμνογράφος του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα προς την Υπεραγία Θεοτόκο είναι ο Θεόδωρος Β΄Δούκας Λάσκαρης (1222-1258).
Παιδί του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη αυτοκράτορα της Νίκαιας και της Ειρήνης Λάσκαρη[1].
Σύμφωνα με τον Νικηφόρο Γρηγορά την ημέρα της ενθρόνησης του Ιωάννη Βατάτζη γεννήθηκε ο υιος του Θεόδωρος Β'.
Ο Θεόδωρος υπήρξε ιδιαίτερα φιλάσθενος.Έπασχε συχνά από πονοκεφάλους, αντιμετώπιζε προβλήματα με τη γλώσσα και το φάρυγγα, είχε αιμοραγίες αλλά κυρίως έπασχε από κατάθλιψη, την οποία πολέμησε σθεναρά με την προσευχή και την ασκητική ζωή.
Πολλές φορές απελπίστηκε ιδιαίτερα μετά τον πρόωρο χαμό της συζύγου του την οποία είχε νυμφευτεί σε πολύ νεαρή ηλικία.Η νύφη ήταν μόλις εννέα ετών κι εκείνος λίγο μεγαλύτερος:«Ουδεμία ελπίς δι’εμέ» γράφει σε μια επιστολή του προς το δάσκαλό του Γεώργιο Ακροπολίτη μετά το χαμό της αγαπημένης του συζύγου για να συνεχίσει: «Το ταξείδιον καταλήγει εις το ναυάγιον, το πλοίον εχάθη. Η ψυχή, ήτις το διευθύνει, καθεύδει, το ιστίον σχίζεται, ένεκεν αμελείας, το πηδάλιον παρεσύρθη. Ο άνεμος είνε ενάντιος, ο ήλιος δύει, η νύξ προχωρεί, η θύελλα αυξάνει, το φορτίον είνε βαρύ, η οδός είνε μακρά, ο χρόνος ολίγος. Το μέλλον αβέβαιον. Το παν είναι φοβερόν, ο κίνδυνος είνε πλησίον και η καταστροφή αναπόφευκτος. Όταν η ναυς της ζωής καταστραφή υπο του χρόνου, όλα τα μέρη της διασκορπίζονται και καταστρέφονται».
Ο Θεόδωρος ο Β΄Δούκας Λάσκαρης υπήρξε ιδιαίτερα μορφωμένος. Σταθμός στη ζωή του υπήρξε η γνωριμία του με την Θεοδώρα τη Βασίλισσα της Ηπείρου, η οποία ευλαβείτο πολύ τη Θεοτόκο και η οποία όπως σημειώνεται από τους ιστορικούς του μετέδωσε την αγάπη της προς τη Θεοτόκο.
Ο Θεόδωρος κι η Θεοδώρα έγιναν και συμπέθεροι.Η κόρη του Θεοδώρου Β Δούκα Λάσκαρη, Μαρία νυμφεύτηκε το υιο της Θεοδώρας Νικηφόρο.
Η ζωή του αυτοκράτορα Θεοδώρου Β ήταν γεμάτη από ασθένειες, απώλειες αγαπημένων προσώπων, συμφορές, ζηλόφθονους εχθρούς και δολοπλοκίες και μόνη παρηγοριά και παραμυθία του υπήρξε η Θεοτόκος.
Οι συχνές προσευχές του Θεοδώρου Β' προς την Υπεραγία Θεοτόκο έγιναν κάποια στιγμή Παράκληση: «Μη καταπιστεύσης με, ανθρωπίνη προστασία, Παναγία δέσποινα, αλλά δέξαι δέησιν, του ικέτου σου, θλίψις γαρ έχει με, φέρειν ου δύναμαι, των δαιμόνων τα τοξεύματα, σκέπην ου κέκτημαι, ουδέ που προσφύγω ο άθλιος, πάντοθεν πολεμούμενος, και παραμυθίαν ουκ έχω πλην σου, Δέσποινα του κόσμου, ελπίς και προστασία των πιστών, μη μου παρίδης την δέησιν, το συμφέρον ποίησον».
Λίγο πριν το τέλος του ο Θεόδωρος εκάρει μοναχός και πήρε το όνομα Θεοδόσης.Μόνασε στη μονή Σωσάνδρων την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του Ιωάννης Βατάτζης προς τιμή της Θεοτόκου και στην οποία αργότερα ενταφιαστεί.
Ο Θεόδωρος ο Β πέθανε στη μονή Σωσάνδρων,τον Αύγουστο του 1258 σε ηλικία μόλις 36 ετών.Πεθαίνοντας άφησε διάδοχο τον επτάχρονο γιο του Ιωάννη Δ΄.
Ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο διαμορφώθηκε σε ακολουθία από τους μοναχούς των Σωσάνδρων[2] και από τότε ψάλλεται στους ορθόδοξους ναούς την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου εναλλάξ με τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα αλλά και «εν πάσει περιστάσει και θλίψει ψυχής» αιτούμενοι τη βοήθεια και τις πρεσβείες της Θεοτόκου.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη



[1] Όλη η ζωή του Θεοδώρου ήταν γεμάτη πίκρες.Η μητέρα του Ειρήνη Λάσκαρη λίγο μετά τη γέννα του κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού έπεσε από το άλογο και τραυματίστηκε σοβαρά.Αργότερα εκάρει μοναχή με το όνομα Ευγενία.Πέθανε το 1239.
[2] Κατά την περίοδο που ο Θεόδωρος ως μοναχός Θεοδόσης μόναζε στη μονή καθημερινά εψάλλει ο Μέγας Παρακλητικός Κανόνας από τους μοναχούς της μονής προς ίαση του.