Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2015

Οι κρήνες του Κάστρου



Μετά τα Ορλωφικά και την εκδίωξη των Ρώσων, ο τούρκος ναύαρχος Χασάν Χατζή Τσεζαερλή πασάς έλαβε από το σουλτάνο τον τίτλο του Γαζή και για αρκετό διάστημα είχε ως βάση των δραστηριοτήτων του τη Λήμνο.
Ο Χασάν Χατζή Τσεζαερλή πασάς δημιούργησε αρκετά κοινωφελή έργα στο νησί και ιδιαίτερα στο Κάστρο.
Έχτισε το ξενώνα και τα λουτρά στα Θέρμα και διακόσμησε την πόλη του Κάστρου με οκτώ κρήνες.
Οι οκτώ κρήνες του Χασάν είχαν όλες το ίδιο αρχιτεκτονικό οθωμανικό πρότυπο και ήταν διασκορπισμένες στα πιο κεντρικά σημεία της Κοινότητας για να διευκολύνει τους κατοίκους στην υδροληψία.
Όλες οι κρήνες διέθεταν αφιερωματική επιγραφή και ήταν διακοσμημένες με ένα εξαιρετικό ανάγλυφο.
Οι οκτώ κρήνες του Κάστρου ήταν όλες ιδιαίτερες κι ομόρφαιναν σημαντικά τα σοκάκια της Κοινότητας του Κάστρου.
Δυστυχώς στα 1939 οι διοικούντες την κοινότητα του Κάστρου θέλησαν να απαλλάξουν την πόλη από τη μνήμη και την ατμόσφαιρα της οθωμανικής της περιόδου.
Έτσι αποφάσισαν να κατεδαφίσουν και να εξαφανίσουν όλα όσα τους τα θύμιζαν παρά τις αντιρρήσεις του Εφόρου των Αρχαιοτήτων Στρατή Παρασκευαϊδη , ο οποίος υποστήριζε ότι « ακόμα και τα επαχθές μνημεία θα πρέπει να διατηρούνται».
Τον Ιούλιο του 1939 το Κοινοτικό Συμβούλιο του Κάστρου αποφάσισε την κατεδάφιση τριών κρηνών.
Οι δυο από αυτές τις κρήνες ήταν εξαιρετικά μνημεία. Η μια βρισκόταν δίπλα στο οπωροπωλείο Κουκουράκη. Η κρήνη έφερε επιγραφή με αραβικούς χαρακτήρες κι ανάγλυφο.Η δεύτερη κρήνη βρισκόταν απέναντι στου Παπαδέλη.
Με την πάροδο των ετών αφαιρέθηκαν και οι υπόλοιπες κρήνες του Κάστρου.
Η μόνη κρήνη που  διασώθηκε από τις οκτώ κρήνες του Κάστρου είναι η κρήνη που ήταν αφιερωμένη στο Καπουδάν πασά, στο λημνιό διοικητή των Γενιτσάρων.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη 


Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου 2015

Η Φαντινιώ του Κάστρου



Τα προυτινά τα χρόνια, εκεί γύρω στα 1850 στο Κάστρο γεννήθηκε η Φαντινιώ.
Η Φαντινιώ ήταν μια φτωχή λημνιοπούλα που έζησε στα πέτρινα χρόνια της τουρκοκρατίας καθώς και της παρουσίας των ξένων δυνάμεων στο νησί.
Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του Κάστρο κι έμαθε ανάγνωση, γραφή, ιστορία και γεωγραφία.
Η Φαντινιώ ήταν τόσο φτωχή που δεν μπορούσε να αγοράσει ούτε τα απαραίτητα για το σχολείο της τετράδια και βιβλία. Ωστόσο ο ζήλο της για μάθηση ήταν πολύ μεγάλος.
Ήταν ιδιαίτερα έξυπνη και κατάφερε να μάθει ακόμα και τουρκικά καθώς και λίγα γαλλικά.
Η Φαντινιώ αν και ήταν ιδιαίτερα όμορφη, δεν παντρεύτηκε μολονότι οι άντρες της αφιέρωναν τραγούδια γεμάτα από έρωτα όπως:
 «Αν δεν σε πάρω Φαντινιώ
 κι αν δεν γενής δική μου
με το μαχαίρι θα σφαχτώ,
δεν θέλω τη ζωή μου».
Η Φαντινιώ ζούσε ως κοσμοκαλόγρια στο Κάστρο. Κύριο μέλημα της να συλλέγει από τα σπίτια τις λίστες με τα ονόματα «Υπέρ Υγείας» και «Υπέρ Αναπαύσεως» και να τα πηγαίνει στον ιερέα για να τα διαβάσει.
Τα χρόνια ήταν ιδιαίτερα δύσκολα και μετά τη Μικρασιατική Εκστρατεία τα θλιβερά μαντάτα είχαν μαυροφορέσει αρκετά σπίτια του Κάστρου ενώ εννιά οικογένειες της πόλης είχαν αγνοουμένους ή αιχμαλώτους.
Η Φαντινιώ είχε λόγια παρηγοριάς για όλους.
Ζούσε σε ένα σπίτι που’ χε μόνο τρεις τείχους. Ο τέταρτος είχε γκρεμιστεί προ πολλού.
Σε ένα δωμάτιο αυτού του σπιτιού ζούσε η Φαντινιώ. Για οροφή είχε ράψει τσουβάλια και τα είχε στερεώσει στις τέσσερις γωνιές του δωματίου. Για έπιπλα είχε ένα τραπέζι, μια καρέκλα κι ένα στρώμα που κείτονταν πάνω στα σανίδια.
Η Φαντινιώ ζούσε παρέα με τη γάτα της τη Μελπομένη και τις κότες της.
Τα κρύα βράδια του χειμώνα η Φαντινιώ συνήθιζε να παίρνει τις κότες της στο κονάκι της και να τις σκεπάζει με τσουβάλια για να μην κρυώσουν.
Η γειτονιά της οι κάτοικοι του Κάστρου ευλαβικά πρόσεχαν και φρόντιζαν τη Φαντινιώ μέχρι τα τελευταία της.
Αμέσως μετά την εξόδιο της Φαντινιούς με το μειδίαμα του Παραδείσου στα χείλη, γκρεμίστηκε κι η σκάλα του φτωχικού της. Ήταν πλέον περιττή καθώς η ταπεινή γερόντισσα Φαντινιώ είχε ήδη μεταβεί να προσκυνήσει τον Δημιουργό της.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
***Αφορμή για να γνωρίσω τη Φαντινιώ υπήρξε μια ηθογραφία της Ανεμώνης του 1926.Η προσωπικότητα της Φαντινιούς με εντυπωσίασε γιατί είχε όλα εκείνα τα λημνικά χαρακτηριστικά της αγνότητας που συναντούσες παλαιότερα στους ανθρώπους του νησιού.Ταπείνωση, Ευλάβεια, Αλληλεγγύη και υπέρμετρη Αγάπη τόσο για το Δημιουργό όσο και για τον πλησίον.

Τρίτη 18 Αυγούστου 2015

Ο πειρατής Σούσουρας κι o κρυμμένος θησαυρός στη Λήμνο



Ο πειρατής Σούσουρας καταγόταν από την Σαμοθράκη κι έδρασε κατά την περίοδο της ελληνικής επανάστασης την οποία αρκετές φορές χρηματοδότησε.

Εξάσκησε την πειρατεία μαζί με τον αδελφό του κι έμειναν γνωστοί ως οι περίφημοι αδερφοί Καραγεώργη.

Ο Σούσουρας έγινε γνωστός κυρίως όμως με τα παρατσούκλια του. Το πρώτο παρατσούκλι το «Γάντζος» το πήρε εξαιτίας του γάντζου που έφερε στο αριστερό του χέρι.

Το δεύτερο παρατσούκλι του το Σούσουρας του το έδωσαν εξαιτίας της υπερβολικής φασαρίας και φλυαρίας που τον συνόδευαν. Λέγεται ότι συμπεριφερόταν σαν τη σουσουράδα για αυτό και τον ονόμασαν Σούσουρο.

Ο ίδιος υπήρξε ιδιαίτερα ευφυής και χαρισματικός.

Η οικογένεια του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Σαμοθράκη την 1η Σεπτεμβρίου του 1821 εξαιτίας της σφαγής[1] στην οποία προέβησαν οι Τούρκοι στο νησί.

Η μητέρα του Σούρουρα η οποία ήταν μια καλλονή βρήκε  φρικτό θάνατο αφού βιάστηκε μπροστά στα μάτια των ανήλικων παιδιών της κατά τη διάρκεια της σφαγής .

Με μια ψαρόβαρκα ο πατέρας του Σούσουρα πήρε τα παιδιά του  και πέρασε στο Πόρτο Λάγος. Εκεί εργάστηκε στα νταλάνια της λίμνης Βιστωνίδας.

Ο Σούσουρας  πικραμένος από την απώλεια της μητέρας του και από το σοκ που υπέστη ο ίδιος και τα αδέλφια του γρήγορα πήρε εκδίκηση σκοτώνοντας το βιαστή και δολοφόνο της μητέρας του.

Έτσι ο Σούσουρας και τα αδέλφια του για να γλυτώσουν από την οργή των Τούρκων βρήκαν προστασία στην άγρια και επιβλητική Μάνη εκεί που Τούρκος δεν πάτησε ποτέ.

Εκεί ο Σούσουρας αφού εμπιστεύτηκε την αδελφή του σε μια οικογένεια Μανιατών για να την προστατεύουν, μπαρκάρισε μαζί με τον αδελφό του αρχικά σε κουρσάρικο πλοίο και στην συνέχεια απέκτησαν δικό τους πειρατικό πλοίο κι έγιναν οι κυρίαρχοι του Αρχιπελάγους.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Σούσουρας κατάφερε κι έγινε ο φόβος κι ο τρόμος των Τούρκων προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες.

 Περιοχή δράσης του ήταν το Βόρειο Αιγαίο ενώ συμπαθούσε ιδιαίτερα την έξοδο των Δαρδανελίων.

Τα νησιά του Αρχιπελάγους γνώρισαν τις ληστρικές του επιχειρήσεις. Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος, Λέσβος, Χίος, Ψαρά, Φούρνοι, Ικαρία, Σάμος, Οινούσσες.

Ο Σούσουρας λεηλατούσε τα πάντα και δεν έφευγε ποτέ άπρακτος από το ρεσάλτο του.

Βαθιά θρησκευόμενος ο ίδιος δεν απουσίαζε ποτέ ιερέας από το πειρατικό του πλοίο. Τακτικά νήστευε και εξομολογούνταν.

Διατηρούσε ημερολόγιο με το χρονικό των επιχειρήσεων του στο Αρχιπέλαγος στο οποίο ανάφερε λεπτομέρειες καθώς και τις κρύπτες των θησαυρών του.

Ο Σούσουρας τραυματίστηκε θανάσιμα στην περιοχή της λεκάνης από τουρκική κανονιά κατά τη διάρκεια ναυμαχίας ανάμεσα στη Σαμοθράκη και τη Θάσο. Λίγο πριν ξεψυχήσει εμπιστεύτηκε το ημερολόγιο του στο μοναχό της μονής Βατοπεδίου[2]  που για χρόνια ήταν κι ο πνευματικός του.

Ο θησαυρός του Σούσουρα ή καλύτερα οι θησαυροί του Σούσουρα γιατί είναι διάσπαρτοι στα παράλια των νησιών του Αιγαίου πελάγους  αποτελείται από χιλιάδες χρυσά νομίσματα, κοσμήματα, πολύτιμα σκεύη και πολύτιμους λίθους.

Μια από τις κρύπτες του Σούσουρα σύμφωνα με το θρύλο υπάρχει στη Λήμνο την οποία συνήθιζε να επισκέπτεται τακτικά μια και προτιμούσε την περιοχή για τα ρεσάλτα του στα πλοία .

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

 



[1] Τον Απρίλιο του 1821 οι κάτοικοι της Σαμοθράκης όρισαν τους εαυτούς τους ελεύθερους κι αρνήθηκαν να πληρώσουν τους οφειλόμενους φόρους στους Τούρκους. Την 1η Σεπτεμβρίου του 1821 οι Τούρκοι για να τιμωρήσουν τους Σαμοθρακίτες λεηλάτησαν το νησί. Οι Τούρκοι έκαψαν τα σπίτια, άρπαξαν τα ζώα και όσοι κάτοικοι  δεν πρόφτασαν να φύγουν στα βουνά ή να εγκαταλείψουν το νησί βρήκαν φρικτό θάνατο ενώ οι γυναίκες βιάστηκαν. Τους νέους τους  πούλησαν στην  Κωνσταντινούπολη για  σκλάβους. Δώδεκα Σαμοθρακίτες οι Τούρκοι τους κρέμασαν στα κατάρτια των πλοίων για παραδειγματισμό. 
Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας του Γάλλου ζωγράφου  Auguste Vinchon με τίτλο Après le massacre de Samothrace που έξοχα ο καλλιτένης περιγράφει την καταστροφή.
[2] Το ημερολόγιο του Σούσουρα βρέθηκε σε κρύπτη του μοναστηριού.

Παρασκευή 30 Ιανουαρίου 2015

Η Μπερλίνα,ένα παλιό ομαδικό παιχνίδι



Τα παλαιότερα χρόνια ένα από τα αγαπημένα ομαδικά παιχνίδια των παιδιών ήταν η Μπερλίνα. Το παιχνίδι αυτό το έπαιζε μια ομάδα παιδιών την οποία αποτελούσαν τουλάχιστον τέσσερα μέλη. Οι πρωταγωνιστές του παιχνιδιού ήταν η Μπερλίνα και ο Ταχυδρόμος.Αρχικά τα παιδιά λαχνίζουν, δηλαδή τα βγάζουν για να δουν ποιος θα υποκριθεί τη Μπερλίνα και ποιος τον Ταχυδρόμο.Το παιδί που υποκρινόταν την Μπερλίνα καθόταν απομονωμένο σε μια γωνιά. Η άλλη ομάδα με επικεφαλής το παιδί που υποκρινόταν τον Ταχυδρόμο σχολίαζαν τα θετικά αλλά και τα αρνητικά χαρίσματα του παιδιού που υποκρινόταν τη Μπερλίνα. Τα μηνύματα είχαν σχέση με την εξωτερική  εμφάνιση αλλά και το χαρακτήρα. Όταν  ήταν έτοιμοι πλησίαζαν τη Μπερλίνα κι ο Ταχυδρόμος της έλεγε: «Έρχομαι από την αγορά κι έμαθα πολλά καλά και κακά για  σένα».  «Τι έμαθες» ρωτάει τότε η Μπερλίνα.«Έμαθα πως συχνά λες ψέματα. Διάλεξε και πάρε». Η Μπερλίνα προσπαθεί να μαντέψει ποιο είναι το παιδί που το εκμυστηρεύτηκε στον Ταχυδρόμο. Αν το βρει τότε αλλάζουν ρόλους αλλιώς ξαναπροσπαθεί.Το ξεχασμένο αυτό παιχνίδι  ήταν ιδιαίτερο αλλά είχε τη δύναμη χωρίς να προσβάλει την παιδική ψυχή να το διδάξει πως το βλέπουν οι άλλοι, να μάθει τι εικόνα εκπέμπει προς το περιβάλλον του.Τη Μπερλίνα συνήθιζαν να την παίζουν τα παιδιά κατά την περίοδο των Αποκριών.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη