Ονομαστός τοξότης, γιος του Ποίαντα και της Δημώνασσας. Ηγεμόνας της θεσσαλικής Μελίβοιας στα ρίζα του Κισσάβου.
Φίλος εγκάρδιος του Ιάσονα και του Ηρακλή μετά τον θάνατο του οποίου κληρονόμησε τα όπλα του, το τόξο του με τα φαρμακερά βέλη, τα βουτηγμένα στο αίμα της Λερναίας Ύδρας.
Μαζί με άλλους ηγεμόνες , έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας με επτά (7) πλοία και τριακόσιους πενήντα (350) άνδρες.
Σημειώνει ο Όμηρος στην Ιλιάδα:[1]
«και ο Φιλοκτήτης αρχηγός, εξαίσιος τοξότης
Μ’επτά καράβια ολόμαυρα κι επάνω στο καθένα
Ήσαν τοξότες θαυμαστοί πενήντα κωπηλάτες
Αλλά εκείνος έμεινε στην Λήμνο την αγίαν
Που τον αφήκαν οι αχαιοί φρικτά βασανισμένον
Απ’την πληγή που του’φερεν ολέθρια νεροφίδα
Εκεί θλιμμένος έμενεν,αλλά έμελλαν οι αργείοι
Ογλήγορα να ενθυμηθούν τον μέγα Φιλοκτήτη»
Αυτά αναφέρει ο κλυτός αοιδός για τον Φιλοκτήτη, ενώ ο Θουκυδίδης[2] σχολιάζοντας το γεγονός θα υποστηρίξει πως τα καράβια του Φιλοκτήτη ήταν από τα λιγότερα επανδρωμένα μια και τα πλοία των Βοιωτών είχαν επανδρωθεί με 120 άνδρες έκαστο.
Στην Οδύσσεια[3] ο Όμηρος θα τονίσει την ικανότητα του Φιλοκτήτη στο δοξάρι δια στόματος του Οδυσσέα:
«απ’όλους μ’έπαιρνε σ’αυτό μονάχα ο Φιλοκτήτης
Με το δοξάρι οι Αχαιοί σαν ρίχναμε στην Τροία».
Αυτόν λοιπόν τον εξαίσιο τοξότη, οι Αχαιοί θα εγκαταλείψουν στην Λήμνο, εξαιτίας ενός ατυχήματος που’χε ο Φιλοκτήτης στο νησί Χρύση[4].
Ο Φιλοκτήτης είχε ξαναπεράσει από εκεί τα παλιά τα χρόνια και είχε δει τον Ιάσονα να της ιδρύει βωμό. Εκεί οι Αχαιοί προσάραξαν για να προσφέρουν θυσίες στην θεά Χρύση.
Στα "Κύπρια έπη", χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι οι Έλληνες πήγαν στην Τένεδο «και ευωχουμένων αυτών Φιλοκτήτης υφ΄ ύδρου πληγείς διά την δυσοσμίαν εν Λήμνω κατελείφθη.»
Ο Φιλοκτήτης είχε την ατυχία να τον δαγκώσει το ιερό θαλασσινό φίδι, μια νεροφίδα που προστάτευε το βωμό της θεάς και του προκάλεσε πληγή αγιάτρευτη που μύριζε ανυπόφορα.
Κάποιος ανώνυμος αρχαίος σχολιαστής αναφέρει πως η νύμφη Χρύση τον ερωτεύτηκε και επειδή εκείνος δεν υπέκυψε στον έρωτα της, έστειλε το ιερό της φίδι και τον τιμώρησε.
Οι Αχαιοί μη μπορώντας να αντέξουν τις αγριοφωνάρες[5] και τις κατάρες του, καθώς και την μυρωδιά που ανέδιδε η πληγή του, αποφάσισαν με προτροπή του Οδυσσέα, κάποια στιγμή που εκείνος κουρασμένος από τους πόνους αποκοιμήθηκε, να τον εγκαταλείψουν στην Λήμνο.
Δέκα χρόνια αργότερα και ενώ τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για τους Αχαιούς ήρθε η προφητεία του μάντη Έλενου, πως η πόλη θα παρθεί μόνο αν οι Έλληνες κατέχουν τα όπλα του Ηρακλή.
Τότε μόνο οι Πανέλληνες θυμήθηκαν τον Φιλοκτήτη που «κρατέρ άλγεα πάσχων».
Έτσι ξεκινούν από την εξοχή της Τροίας ο Νεοπτόλεμος, ο γιος του Αχιλλέα και ο Οδυσσέας με σκοπό να πάνε στην Λήμνο και να πάρουν από τον Φιλοκτήτη τα όπλα του Ηρακλή.
Η αλήθεια είναι πως η αποστολή αυτή δεν θα είχε και μεγάλη επιτυχία αν δεν συμμετείχε σε αυτή ο Νεοπτόλεμος.Ο Οδυσσέας ήταν το τελευταίο άτομο που ο Φιλοκτήτης ήθελε να δει μη ξεχνώντας, ποιανού ιδέα ήταν , να εγκαταλειφθεί στο νησί της Λήμνου.
Έτσι κατά άλλους από τον Νεοπτόλεμο και κατ’άλλους από το όραμα του ίδιου του Ηρακλή, ο Φιλοκτήτης δέχτηκε όχι μόνο να δώσει τα όπλα αλλά πήγε και ο ίδιος να συμμετάσχει στο πάρσιμο της πόλης της Τροίας.
Εκεί θεραπεύτηκε κατά τον Όμηρο από τον Μαχάονα, το γιο του Ασκληπιού, ενώ κατ’άλλους από τον Πύλιο το γιο του Ηφαίστου.
Το γεγονός ο Φιλοκτήτης φέρεται να θεραπεύτηκε από τον Πύλιο το γιο του Ηφαίστου ερμηνεύει καλύτερα το γεγονός και τον συνδέει περισσότερο με την Λήμνο.
Γιατί ο Πύλιος συνδέεται με τον πυλό, το πλασμένο χώμα και ο Ήφαιστος ο πατέρας του Πύλιου είναι ο προστάτης θεός της Λήμνου.
Το γεγονός ο Φιλοκτήτης φέρεται να θεραπεύτηκε από τον Πύλιο το γιο του Ηφαίστου ερμηνεύει καλύτερα το γεγονός και τον συνδέει περισσότερο με την Λήμνο.
Γιατί ο Πύλιος συνδέεται με τον πυλό, το πλασμένο χώμα και ο Ήφαιστος ο πατέρας του Πύλιου είναι ο προστάτης θεός της Λήμνου.
Στις αφηγήσεις των αρχαίων και κυρίως στην αφήγηση του Ομήρου υπάρχουν αρκετά δυσνόητα σημεία που δημιουργούν πλήθος από απορίες.
Ο Φιλοκτήτης έλαβε μέρος στην εκστρατεία με 7 πλοία επανδρωμένα το καθένα με 50 άνδρες. Είχε λοιπόν στην διάθεση του 350 άνδρες, οι οποίοι βρισκόταν κάτω από τις οδηγίες του.
Ο Όμηρος αποσιωπάει το γεγονός για το πως αντέδρασαν οι άνδρες του. Αναφέρει μόνο πως στην αρχηγία τον αντικατέστησε ο Μέδονας.
Και αυτόν ποθούσεν ο λαός, αν κι άναρχοι δεν ήσαν.
Ήταν ο Μέδων αρχηγός, εκείνος οπού νόθον
απ’ τον Οϊλέα πορθητήν εγέννησεν η Ρήνη.
Έλαβαν μέρος στον πόλεμο με τον νέο τον αρχηγό τους ή παρέμειναν μαζί του στην Λήμνο περιμένοντας την εξέλιξη του πολέμου.
Ο Φιλοκτήτης πάλι πως και δεν ήρθε σε εμπορική συναλλαγή με τον Λήμνιο έμπορο και τροφοδότη των Ελλήνων Εύηνο.
Την ύπαρξη του οποίου ο Όμηρος αναφέρει αρκετές φορές να συνδιαλέγεται όχι μόνο με τους Έλληνες αλλά και με τους Τρώες.
Την ύπαρξη του οποίου ο Όμηρος αναφέρει αρκετές φορές να συνδιαλέγεται όχι μόνο με τους Έλληνες αλλά και με τους Τρώες.
Πως λοιπόν ο Φιλοκτήτης δεν εξαγόρασε την μετακίνηση του προς την πατρίδα του ή προς την Τροία.
Γιατί αν το ατύχημα συνέβη στο νησί Χρύση γιατί οι Αχαιοί τον μετέφεραν στην Λήμνο και δεν τον άφησαν στη Χρύση;
Ακόμα κι αν δεχτούμε την άποψη του Σοφοκλή ότι τον εγκατέλειψαν στην Λήμνο επειδή από τις φωνές και τις κατάρες του δεν μπορούσαν να κάνουν τις σπονδές για τις οποίες είχαν πάει γιατί δεν τον άφησαν στην Τένεδο που ήταν στην πορεία τους αλλά επέλεξαν την Λήμνο.
Απορίας άξιο παραμένει γιατί ο Μαχάονας δεν τον βοήθησε εξαρχής να θεραπευτεί αλλά περίμενε να περάσουν δέκα χρόνια.
Οι Αχαιοί δεν εγκατέλειψαν άσπλαχνα και τυχαία τον Φιλοκτήτη στο νησί αλλά τον άφησαν εκεί για να θεραπευτεί από τον λημνιακό πυλό, το λημνιακό χώμα
Οι Αχαιοί δεν εγκατέλειψαν άσπλαχνα και τυχαία τον Φιλοκτήτη στο νησί αλλά τον άφησαν εκεί για να θεραπευτεί από τον λημνιακό πυλό, το λημνιακό χώμα
Δεν μπορεί να θεωρηθεί σύμπτωση ότι στην Λήμνο κατά την αρχαιότητα γινόταν η εξόρυξη της λήμνιας γης, που είχε θεραπευτικές ιδιότητες έναντι των δηλητηρίων και θεράπευε τις πληγές.
Πύλιος θα πει πλασμένο χώμα αλλά και την λημνία γη, την terra sigilata μετά την εξόρυξη της την έπλαθαν σε δισκία
Πύλιος θα πει πλασμένο χώμα αλλά και την λημνία γη, την terra sigilata μετά την εξόρυξη της την έπλαθαν σε δισκία
Ο Φιλοκτήτης λοιπόν έμεινε στην Λήμνο για να θεραπευτεί. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φιλόστρατος[6] :
"Ο Φιλοκτήτης εγκαταλείφθηκε στη Λήμνο, όμως δεν τον άφησαν χωρίς να υπάρχει κάποιος να τον φροντίζει ούτε περιφρονήθηκε από το Ελληνικό στράτευμα. Έμειναν μαζί του πολλοί κάτοικοι της Μελίβοιας, των οποίων ήταν στρατηγός, και οι Αχαιοί έκλαψαν όταν αυτός ο γενναίος και εξαίρετος άνδρας αναγκάστηκε να τους αφήσει". Γιατρεύτηκε από το χώμα της Λήμνου όπου λένε ότι έπεσε ο Ήφαιστος.
Αυτό το χώμα έχει την ικανότητα να διώχνει τις ασθένειες που προκαλούν μανία, σταματάει την αιμορραγία και από τα τσιμπήματα των ερπετών γιατρεύει μόνο το τσίμπημα του νερόφιδου.
Το διάστημα που οι Αχαιοί ήταν απασχολημένοι στην Τροία, ο Φιλοκτήτης με την βοήθεια του Ευνέου, γιου του Ιάσονα, κυρίευσε τα μικρά νησιά διώχνοντας τους Κάρες που τα είχαν στην κατοχή τους.
Ως αμοιβή για την βοήθεια τούτη πήρε ένα τμήμα της Λήμνου που το ονόμασε ¨Ακεσσα¨[7] γιατί στη Λήμνο γιατρεύτηκε.
Η Ακεσσα ταυτίζεται με το σημερινό τοπωνύμιο Αξιά.(Ακσα)
Αυτό το χώμα έχει την ικανότητα να διώχνει τις ασθένειες που προκαλούν μανία, σταματάει την αιμορραγία και από τα τσιμπήματα των ερπετών γιατρεύει μόνο το τσίμπημα του νερόφιδου.
Το διάστημα που οι Αχαιοί ήταν απασχολημένοι στην Τροία, ο Φιλοκτήτης με την βοήθεια του Ευνέου, γιου του Ιάσονα, κυρίευσε τα μικρά νησιά διώχνοντας τους Κάρες που τα είχαν στην κατοχή τους.
Ως αμοιβή για την βοήθεια τούτη πήρε ένα τμήμα της Λήμνου που το ονόμασε ¨Ακεσσα¨[7] γιατί στη Λήμνο γιατρεύτηκε.
Η Ακεσσα ταυτίζεται με το σημερινό τοπωνύμιο Αξιά.(Ακσα)
Ο Σοφοκλής[8] στην τραγωδία του καινοτομεί παρουσιάζοντας τον Φιλοκτήτη να ζει σ’έναν τόπο εντελώς ακατοίκητο.
«Η ακρογιαλιά της Λήμνου τούτ’ είν’όπου
Η θάλασσα την τριγυρνά,έρμη που πόδι
Δεν την επάτησεν ανθρώπου»[9]
Ο Χορός αποτελείται όχι από κατοίκους του νησιού αλλά από τους ναύτες του Νεοπτόλεμου, και εισάγοντας τον Νεοπτόλεμο ως το μόνο πρόσωπο που θα μπορούσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Φιλοκτήτη και να έλθει σε επαφή μαζί του.
Ο χώρος που διαδραματίζεται ο Φιλοκτήτης του Σοφοκλή είναι η «άστιπτος ουδ΄ οικουμένη» Λήμνος.
Ο χώρος που διαδραματίζεται ο Φιλοκτήτης του Σοφοκλή είναι η «άστιπτος ουδ΄ οικουμένη» Λήμνος.
Η «δίστομος πέτρα» αποτελεί τον χώρο του άρρωστου, εγκαταλελειμμένου ήρωα. Αυτή την αναφορά κάνει ο Σοφοκλής για την κατοικία του Φιλοκτήτη στη Λήμνο. Μια δίπορτη σπηλιά υπήρξε το σπίτι του ήρωα σύμφωνα με το σκηνικό του τραγωδού. Μύθος και ιστορία τέμνονται.
Έτσι για να ανακαλύψουμε το ιστορικό γεγονός πρέπει να ερευνήσουμε τις πηγές.
Έτσι για να ανακαλύψουμε το ιστορικό γεγονός πρέπει να ερευνήσουμε τις πηγές.
Ο Σοφοκλής το δίχως άλλο ξέρει ότι το νησί της Λήμνου κατοικείται στην εποχή του από Αθηναίους πολίτες.
Ο νεωτερισμός όμως που εισάγει θέλει το νησί ακατοίκητο. Όμως ο Φιλοκτήτης ακόμα και σε ένα ακατοίκητο νησί κάπου θα έπρεπε να μείνει.
Μια σπηλιά περιγράφει ο ποιητής πως υπήρξε η κατοικία του γιου του Ποίαντος. Μια σπηλιά, που όχι μόνο γνωρίζει πως υπάρχει αλλά ξέρει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Έτσι αναφέρει συγκεκριμένες πληροφορίες.
Όπως ότι η σπηλιά ήταν δίθυρη δηλαδή ότι είχε δυο θύρες απ’ όπου έμπαινε το χειμώνα ο ήλιος και το καλοκαίρι το αεράκι έφερνε γλυκύ ύπνο από τις δυο θύρες.
Ο νεωτερισμός όμως που εισάγει θέλει το νησί ακατοίκητο. Όμως ο Φιλοκτήτης ακόμα και σε ένα ακατοίκητο νησί κάπου θα έπρεπε να μείνει.
Μια σπηλιά περιγράφει ο ποιητής πως υπήρξε η κατοικία του γιου του Ποίαντος. Μια σπηλιά, που όχι μόνο γνωρίζει πως υπάρχει αλλά ξέρει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Έτσι αναφέρει συγκεκριμένες πληροφορίες.
Όπως ότι η σπηλιά ήταν δίθυρη δηλαδή ότι είχε δυο θύρες απ’ όπου έμπαινε το χειμώνα ο ήλιος και το καλοκαίρι το αεράκι έφερνε γλυκύ ύπνο από τις δυο θύρες.
Αναφέρει επίσης ότι στο δάπεδο της η σπηλιά είχε βότσαλα με τα οποία άναβε φωτιά το χειμώνα για να ζεσταθεί.
Ότι την βρέχει ο Νότος και ότι το βουνό στο οποίο βρίσκεται η σπηλιά είναι αφιερωμένο στον Ερμή και πως στα αριστερά της υπήρχε πηγαίο νερό.
Πράγματι το βουνό στο οποίο βρίσκεται η σπηλιά ήταν αφιερωμένο στο θεό και ήταν τόπος ιερός και άβατος.
Ο Σοφοκλής γνώριζε τη σπηλιά και τα χαρακτηριστικά της από προσωπική αντίληψη και όχι από πληροφορίες που είχε από κάποιο Αθηναίο κληρούχο.
Πράγματι το βουνό στο οποίο βρίσκεται η σπηλιά ήταν αφιερωμένο στο θεό και ήταν τόπος ιερός και άβατος.
Ο Σοφοκλής γνώριζε τη σπηλιά και τα χαρακτηριστικά της από προσωπική αντίληψη και όχι από πληροφορίες που είχε από κάποιο Αθηναίο κληρούχο.
Ο Σοφοκλής υπηρέτησε σαν Αθηναίος στρατηγός τα έτη 440/439 π.Χ.. Μάλιστα έλαβε μέρος στον Σαμιακό πόλεμο μαζί με τον Περικλή.
Οι Αθηναίοι τον εξέλεξαν στρατηγό, επειδή ενθουσιάστηκαν ύστερα από την επιτυχία που είχε η «Αντιγόνη» του.
Βέβαια ο Σοφοκλής δεν διακρίθηκε στον πόλεμο αυτό για τις πολεμικές του ικανότητες ,αλλά μπορούσε να καυχιέται πως είχε για αντίπαλο του ,τον φιλόσοφο της Ελεατικής Σχολής Μέλισσο του Ιθαγένη, που ήταν στρατηγός των Σαμίων.
Βέβαια ο Σοφοκλής δεν διακρίθηκε στον πόλεμο αυτό για τις πολεμικές του ικανότητες ,αλλά μπορούσε να καυχιέται πως είχε για αντίπαλο του ,τον φιλόσοφο της Ελεατικής Σχολής Μέλισσο του Ιθαγένη, που ήταν στρατηγός των Σαμίων.
Στον πόλεμο που διήρκησε 9 μήνες ο Σοφοκλής δεν έμεινε για πολύ στην Σάμο, αλλά όπως διαβάζουμε στον Αθήναιο μια πληροφορία από τις Επιδημίες του Ίωνα του Χιώτη,ο Σοφοκλής εστάλη στην Χίο και τη Λέσβο για να ζητήσει βοήθεια.
Τότε λοιπόν ο τραγωδός πρέπει να επισκέφτηκε και την κληρουχία Λήμνο για να ζητήσει βοήθεια από τους συμπατριώτες του.
Εκεί ο ποιητής δεν έχασε ευκαιρία και επισκέφτηκε το τελεστήριο του θεού Διονύσου στα Καβείρια.
Για αυτόν τον υπηρέτη του Λίνου, δεν μπορούσε να διανοηθούμε να επισκέφτηκε τα γειτονικά νησιά και να μην επισκέπτεται το ναό του θεού Διονύσου.
Τότε λοιπόν ο τραγωδός πρέπει να επισκέφτηκε και την κληρουχία Λήμνο για να ζητήσει βοήθεια από τους συμπατριώτες του.
Εκεί ο ποιητής δεν έχασε ευκαιρία και επισκέφτηκε το τελεστήριο του θεού Διονύσου στα Καβείρια.
Για αυτόν τον υπηρέτη του Λίνου, δεν μπορούσε να διανοηθούμε να επισκέφτηκε τα γειτονικά νησιά και να μην επισκέπτεται το ναό του θεού Διονύσου.
Εκεί στη Λήμνο επισκέφτηκε τα Καβειρια και οι ντόπιοι του είπαν πως εκεί ,κάτω από τα πόδια του βράχου βρίσκεται μια σπηλιά.
Τώρα του είπαν πως εκεί έμεινε ο Φιλοκτήτης, απλώς του υπέδειξαν την ύπαρξη της σπηλιάς κανείς δεν ξέρει.
Ένα είναι το σίγουρο, πως ο Σοφοκλής στα 440/439 π.Χ. επισκέφτηκε την Λήμνο και είδε ο ίδιος την σπηλιά που 30 χρόνια αργότερα το 409 π.Χ..
Τώρα του είπαν πως εκεί έμεινε ο Φιλοκτήτης, απλώς του υπέδειξαν την ύπαρξη της σπηλιάς κανείς δεν ξέρει.
Ένα είναι το σίγουρο, πως ο Σοφοκλής στα 440/439 π.Χ. επισκέφτηκε την Λήμνο και είδε ο ίδιος την σπηλιά που 30 χρόνια αργότερα το 409 π.Χ..
Το ότι ο τραγωδός επισκεύτηκε την σπηλιά αρκετά χρόνια πριν από την συγγραφή του έργου, το αναφέρει ο ίδιος, στους πρώτους στίχους της τραγωδιάς, όταν μας αναφέρει πως στα αριστερά της σπηλιάς υπάρχει πηγαίο νερό, το οποίο μπορούμε να δούμε αν από τότε (αυτό το τότε ισοδυναμεί με 30 χρόνια πριν την συγγραφή) δεν έχει στερέψει.
Μιλάει ο Οδυσσέας στον Νεοπτόλεμο και λέει:
«Δουλειά δική σου ωστόσο να με υπηρετήσεις
Στ’άλλα και να ψάξεις άμα νάβρεις
Που βρίσκεται το δίθυρο άντρον, όπου
Αφήνει το χειμώνα για να μπαίνει ο ήλιος
Δυο μέρη, κ ύπνον απ’τις δυο αυτές τρύπες
Στέλνει φυσώντας ο άνεμος το θέρος.
Παρέκει λίγο προς ταριστερά του να ιδής
Νερό πηγαίο ίσως μπορείς, αν από τότε δε στέρεψε.»
Μετά την πτώση της Τροίας ο Φιλοκτήτης δεν εγκαταστάθηκε στην πατρίδα του αλλά μετά την επιστροφή του γρήγορα πήρε τον δρόμο της ξενιτιάς.
Ο Στράβων αναφέρει ότι έφυγε από την Μελίβοια «φυγόντος κατά στάσιν» δηλαδή εξαιτίας κάποιας επανάστασης.
Πήγε στην Ιταλία, όπου ίδρυσε πολλές πόλεις μεταξύ των οποίων και την Πετήλια.
Πήγε στην Ιταλία, όπου ίδρυσε πολλές πόλεις μεταξύ των οποίων και την Πετήλια.
Εξάλλου το όνομα του και μόνο δηλώνει το χαρακτήρα του. Φιλοκτήτης, Φιλώ (=αγαπώ) - την κτήση, την οικουμένη.
Μέσα από την ιστορία του ήρωα Φιλοκτήτη οι Έλληνες καταγράφουν το ιστορικό τους παρελθόν που τους θέλει από πολύ νωρίς να οργώνουν την Μεσόγειο θάλασσα και να ιδρύουν αποικίες.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη
-------------------------------------
[1] Ομήρου, Ιλιάδα Β, 718-725
[4] Χρύση, νησάκι που βρισκόταν ανάμεσα στις ανατολικές ακτές της Λήμνου και της Τενέδου.Εκεί υπήρχε βωμός της θεάς Χρύσης. Το νησί ήταν γνωστό μέχρι τον 2 π.Χ.
Σύμφωνα με τον Παυσανία καταποντίστηκε το 197 π.Χ. από τα τεράστια παλιρροιακά κύματα που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου Μόσυχλου της Λήμνου.
[5] Sed si est tantus dolor,quantus Philoctete?(μα αν ο πόνος είναι τόσο μεγάλος όσο εκείνος του Φιλοκτήτη΄) Ciceronis,Tusculanarum Disputationum,liber Secondus De tolerando Dolore
[8] Ο Σοφοκλής δίδαξε το δράμα του το 409 π.Χ. χρησιμοποιώντας τον νεωτερισμό να εκλάβει τη Λήμνο ως ένα ακατοίκητο νησί.
Αναρτήσεις
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου