Ηφαιστεία

Η Ηφαιστεία υπήρξε μια από τις δυο κυριότερες πόλεις της Λήμνου. Για το λόγο αυτό και το νησί στα ομηρικά χρόνια αποκαλείται δίπολις.
Ονομάστηκε έτσι προς τιμή του αγαπημένου θεού των Λημνιών του θεού Ήφαιστου.

Η περιοχή ήταν εύφορη και είχε δυο λιμάνια. 
Η αρχαία πόλη κάλυπτε όλη την χερσόνησο της Παλαιόπολης στον κόλπο του Μπουρνιά.
Οι ανασκαφές στην Ηφαιστεία άρχισαν στα 1925.Το 1885 με την εύρεση της στήλης των Καμινίων είχε προκληθεί το επιστημονικό ενδιαφέρον των Ιταλών για το νησί.
Έτσι στα 1925 οι Ιταλοί αρχαιολόγοι με αρχηγό τον διευθυντή της Σχολής   Alessandro della Seta κατάφεραν και πήραν την άδεια ανασκαφής για την Ηφαιστεία.

Στα 1915 Γάλλοι στρατιώτες είχαν βρει στην Ηφαιστεία και παραδώσει άγαλμα του θεού Έρωτα.

Μέχρι σήμερα έχει έρθει στο φως ένα πολύ μικρό μέρος της αρχαιολογικής έκτασης με σημαντικότερο μνημείο όλων το θέατρο της Ηφαιστείας.
Το θέατρο εντοπίστηκε το 1928 από τον αρχαιολόγο Silvio Accame.
Την ανασκαφή στο θέατρο όμως ολοκλήρωσε στα 1937-1939 ο G.Libertini ο οποίος έφερε στο φως την ορχήστρα, τη σκηνή και μέρος των αναλημμάτων, των παρόδων, του κοίλου. 
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος διέκοψε τις ανασκαφές στην Ηφαιστεία. Για χρόνια, το θέατρο παρέμενε ερειπωμένο και αποτελούσε πηγή λιθοθηρίας για τους κατοίκους της περιοχής.
Το 2002 με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαικής Ένωσης το θέατρο συντηρήθηκε.

Το λίθινο θέατρο της Ηφαιστείας, τέλη του 5^ου ή αρχές του 4^ου αι. π. Χ.,θεωρείται ως ένα από τα αρχαιότερα θέατρα στον ελλαδικό χώρο.

Οι ανασκαφές έφεραν επίσης στο φως ερείπια της ακρόπολης και  το νεκροταφείο με ταφές 5^ου-. 4^ου αι. π.Χ.,  ένα ιερό της Μεγάλης Θεάς του 7^ου - 6^ου π.Χ. αι. με πολύ ενδιαφέροντα πήλινα ειδώλια, πολυάριθμες οικίες του “πρωτολημνιακού ” στρώματος, δηλαδή εκείνου που προηγείται του αθηναϊκού αποικισμού και εργαστήρια επεξεργασίας γυαλιού και σιδήρου της ύστερης αρχαιότητας καθώς και μερικές τρίκλιτες παλαιοχριστιανικές βασιλικές. 
Επειδή η πόλη δεν είχε νερά είχε ένα τέλειο υδραγωγείο στην περιοχή Κοκκαλά και από εκεί το νερό το μετέφεραν στην πόλη με πήλινες σωλήνες τριών διαφορετικών μεγεθών.
Σύμφωνα με τον Παπα Αγγέλου Μιχελή η πόλη της Ηφαιστείας «καταστραφείσης υπό σεισμού… οι κάτοικοι διεσκορπίσθησαν εις τα διάφορα τότε χωρία».
Ενώ πιο κάτω στο έργο του «Λημνιακή Λαογραφία» ο Παπα Αγγέλου Μιχελής αναφέρει πως προστάτης της Ηφαιστείας ήταν ο άγιος Βλάσιος.

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια στην περιοχή ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες γίνονται λαθροανασκαφές.

Στις 11 Αυγούστου του 2010 ύστερα από 2500 χρόνια το θέατρο της Ηφαιστείας δέχτηκε και πάλι στα έδρανα του θεατές.

Το έργο που ανέβηκε στη συντηρημένη πια σκηνή του θεάτρου ήταν ο «Οιδίπους Τύραννος», σε σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου και με πρωταγωνιστές το Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη ως Οιδίποδα Τυράννο και τη Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ως Ιοκάστη.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη