Giovanni d’Athanasi, ο Λημνιός αιγυπτιολόγος

Ο Giovanni d’Athanasi[1] ,δηλαδή ο Ιωάννης του Αθανασίου ή απλώς Γιάννης γεννήθηκε στο Κάστρο της Λήμνου το 1798.

Όταν ο Γιάννης έγινε 10 χρονών, ζήτησε από την μητέρα του, να τον στείλει στην Αίγυπτο, στον πατέρα του[2].

Με τον πατέρα του έμεινε σχεδόν ένα χρόνο στο Κάιρο και στη συνέχεια πήγε στην Αλεξάνδρεια για να σπουδάσει[3]. 
Στην Αλεξάνδρεια έμαθε να μιλά αγγλικά κι αραβικά. Δυο χρόνια αργότερα ήρθαν στην Αίγυπτο η μητέρα του μαζί με τα αδέλφια του.

Η οικογένεια για πρώτη φορά καλείται να ζήσει ενωμένη. Έμεινε μαζί με την οικογένεια του μέχρι το έτος 1813.

Στις αρχές Μαρτίου του 1813, ο Γιάννης σε ηλικία μόλις 15 ετών εισέρχεται στην υπηρεσία του συνταγματάρχη Ε. Missett[4] και θα παραμείνει μέχρι το 1815.

Αργότερα ο Γιάννης έγινε γραμματέας του Henry Salt,του Άγγλου Πρόξενου.

Τη περίοδο αυτή, οι ξένες πρεσβείες στην Αίγυπτο αναζητούσαν μανιωδώς αρχαιότητες, έκαναν λαθρανασκαφές και τα ευρήματα, τα προωθούσαν στις χώρες τους, για να στολίσουν τα μουσεία τους.

Οι κύριοι αντίπαλοι ήταν οι Άγγλοι, με τον Ηenry Salt και οι Γάλλοι, με τον πρόξενο Benedetto Drovetti[5] .

Ο Ηenry Salt συνεργαζόταν με έναν  Ιταλό μηχανικό και μεγάλο τυχοδιώκτη τον Giovanni Battista Belzoni^[6] του οποίου ο Γιάννης θα γίνει βοηθός για ένα διάστημα. 
Όταν οι σχέσεις των Salt και Belzoni διαταράχτηκαν,ο Γιάννης ανέλαβε επίσημα τις ανασκαφές στην «Κοιλάδα των Βασιλέων».

Από το 1818-1827, ο Giovanni d’Athanasi διεξήγαγε ανασκαφές για λογαριασμό του Salt.

Σε μικρό χρονικό διάστημα, ο Γιάννης εξελίχτηκε σε ειδήμονα αιγυπτιολόγο και σχεδόν όλοι οι περιηγητές που περνούν εκείνα τα χρόνια από την Αίγυπτο, τον αναφέρουν, άλλοτε ως «Yanni» κι άλλοτε ως «Iani».

Οι περιηγητές, που τα χρόνια εκείνα πέρασαν από την Αίγυπτο σχεδόν όλοι συνάντησαν το Γιάννη και ζήτησαν τη βοήθεια του.

Στα 1836 ο Γιάννης ύστερα από παρενέσεις των Άγγλων φίλων του, θα εκδόσει το μοναδικό του βιβλίο στα αγγλικά, στο Λονδίνο, το Μάρτιο του 1836.

Τίτλος: A Brief Account of the Researches and Discoveries in Upper Egypt, made under the direction of Henry Salt Esq.,by Giovanni D’Athanasi  to which is added a detailed Catalogue of Mr. Salt’s collection of Egyptian Antiquities illustrated with twelve Engravings of some of the most interesting objects, and an Enumeration of those Articles purchased for the British Museum, John Hearne, London, 1836.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα αυτοβιογραφικά στοιχεία του βιβλίου.

Κατά τα  άλλα ο Γιάννης είναι διστακτικός, επιφυλακτικός κι απρόθυμος στο να αποκαλύψει όλα όσα έζησε στην Αίγυπτο αλλά κι όλα όσα έμαθε από τις ανασκαφές.

Φυλάει καλά τα μυστικά των ανασκαφών για τον εαυτό του. Ίσως ο λόγος να είναι αυτός που ο ίδιος αναφέρει στην εισαγωγή[7] του βιβλίου.

O Γιάννης στην Αίγυπτο έμενε σε ένα σπίτι 700 τετραγωνικών, που είχε χτίσει πάνω από το τάφο 52 (του Νάκχτ) στο χωριό Κούρνα (Qurna ή Gurna), στο Λούξορ, στη Κοιλάδα των Βασιλέων.

Ο Γ.Φλωμπέρ αναφέρει σε επιστολή του, ότι στα 1850,στο Λούξορ συνάντησε ένα Λημνιό ηλικιωμένο αρχαιοπώλη. Ο Λημνιός αρχαιοπώλης φυσικά δεν ήταν άλλος από το Γιάννη.

Αναφέρει  χαρακτηριστικά ο Γ.Φλωμπέρ: «Υπάρχει στην είσοδο της Κοιλάδας των Βασιλέων, πάνω απ’ το Ραμσείο, ένας γέρος Έλληνας που ασχολείται με το εμπόριο των αρχαιοτήτων. Ζει εκεί σ’ ένα πύργο καταμεσίς του βουνού, σ’ ένα σπίτι γεμάτο μούμιες, ολομόναχος, μακρυά από τους ανθρώπους…Φορούσε άσπρο σαρίκι, πουκαμίσα άσπρη σαν τους Νούβιους και κρατούσε ομπρέλλα και άσπρο μπαμπακερό ύφασμα».

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Γιάννης ασχολήθηκε κυρίως με την εμπορία έργων Τέχνης.

Πέθανε στις 19 Δεκεμβρίου 1854  σε μια πανσιόν του Λονδίνου.

Ο Giovanni d’Athanasi είναι ένας επιφανής Λημνιός. Ένας Λημνιός που σε τρυφερή ηλικία, εγκατέλειψε το νησί του, για να πάει στην Αίγυπτο και να εξελιχθεί σε έναν από τους πρώτους και μεγαλύτερους αρχαιολόγους, αιγυπτιολόγους κι ανασκαφείς της Kοιλάδας των Βασιλέων καθώς κι σε έναν εξαίρετο συλλέκτη πολύτιμων έργων τέχνης.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη 

---

[1] Επειδή τον πατέρα του τον έλεγαν Θανάση, οι Ιταλοί  τον αποκαλούσαν «Giovanni D’Athanasi» δηλαδή ο Γιάννης του Θανάση.Θα μπορούσε όμως να είναι και «Il giovane di Athanasi δηλαδή ο νεαρός του Αθανασίου».Στο κείμενο χρησιμοποιούμε το όνομα «Γιάννη».

[2] Ο πατέρας του ζούσε και δραστηριοποιούνταν στην Αίγυπτο, στο Κάιρο.¨Ηταν έμπορος.

[3] Ο ίδιος στο βιβλίο του αναφέρει ότι στο σχολείο δεν έμαθε και πολλά πράγματα.

[4] Ο Ε. Missett .ήταν γενικός πρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας.

[5] Ο πρόξενος της Γαλλίας Benedetto Drovetti ήταν Ιταλός.Γεννήθηκε στη Barbania, περιοχή του Τορίνο στις 4 Ιανουαρίου 1776 και πέθανε στο Τορίνο στις 9 Μαρτίου του 1852.Στην Αίγυπτο πήγε ως αξιωματικός του Ναπολέοντα. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα, το 1802, έγινε πρόξενος της Γαλλίας στην Αλεξάνδρεια. Η φιλία του με τον Μωχάμετ Αλι τον ευνόησε στις ανασκαφές στην Αίγυπτο. Έτσι συνέλεξε ένα τεράστιο αριθμό αντικείμενων(5.268 αντικείμενα).Στα αντικείμενα συγκαταλέγονται 100 αγάλματα,170 πάπυροι, επιγραφές, σαρκοφάγους, μούμιες, χρηστικά καθημερινά  αντικείμενα. Όλα αυτά τα μετέφερε στην Ευρώπη και τα πούλησε στα 1824,στον βασιλιά Carlo Felice της Σαβοίας. Ο βασιλιάς Carlo Felice της Σαβοίας τα έκθεσε στο Τορίνο,στην Ακαδημία των Επιστημών, σε ένα υπέροχο κτίριο του 17ου αιώνα σε σχέδια του Guarino Guarini. Αρχικά το κτίριο  είχε σχεδιαστεί για να γίνει σχολείο των Ιησουιτών.

[6] Giovanni Battista Belzoni γεννήθηκε στη Πάδοβα το 1778 και πέθανε το 1823 στην Αφρική .Ήταν πολύ ψηλός, ξεπερνούσε τα 2 μέτρα σε ύψος. Κάποια στιγμή πήγε στη Αγγλία και εργαζόταν στο τσίρκο. Παντρεύτηκε με μια Αγγλίδα.Στην συνέχεια βρέθηκε στην Αίγυπτο για να πουλήσει ένα αρδευτικό σύστημα που είχε σχεδιάσει στο Μωχάμετ Άλι αλλά δεν τα κατάφερε.

Η σύζυγος του γνώριζε τον Henry Salt  κι έτσι ο Belzoni συνεργάστηκε με το Henry Salt για ένα διάστημα. Αρχικά  μετέφερε ένα  κολοσσιαίο άγαλμα στην Αγγλία και στη συνέχεια ο  Belzoni ανέλαβε τις ανασκαφές του Salt.Ο Giovanni Battista Belzoni είναι ο πρώτος «αρχαιολόγος» που κατάφερε να εισχωρήσει μέσα σε πυραμίδα.

[7] I would in the first mention, that my Journal was originally written by me in the Greek Language…(=το πρώτο μέλημα ήταν να το γράψω στα Ελληνικά..).Προφανώς τα μυστικά των ανασκαφών, να τα κράτησε για κάποιο άλλο βιβλίο το οποίο ήθελε να γράψει στην ελληνική γλώσσα.

---