Μάρτης ή Μαρτιά

Ο Μάρτης[1] σύμφωνα με το ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας[2] του έτους κι η αρχή του καλοκαιριού.Στη Λήμνο, τα παλαιότερα χρόνια πίστευαν πως «την Πρωτομαρτιά πέφτ’ απ’ τον ουρανό το κάρβ’νο στης γης, να ζεσταθή η γης, κι από τότες αρχινούν οι ζέστες(Γ.Μέγας). Γι’ αυτό κι ο ήλιος του Μάρτη καίει σαν κάρβουνο.

Ένα πανάρχαιο έθιμο που σχετίζεται με το μήνα Μάρτη και την προστασία από το ηλιόκαμα είναι ο «Μάρτης ή Μαρτιά».Πρόκειται για ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από δυο κλωστές, μια κόκκινη και μια άσπρη, που φορούσαν στα μικρά παιδιά οι μανάδες τους «για να μην τα μαυρίσει ο ήλιος αλλά και για να τα προστατεύουν και μην τα ματιάζουν».Η άσπρη κλωστή συμβολίζει το πρωινό φως του ήλιου ενώ η κόκκινη το μεσημεριάτικο καύμα.Το βραχιολάκι το έφτιαχναν τυλίγοντας τις δυο κλωστές. Το φορούσαν στα παιδιά την πρώτη ημέρα του Μάρτη λέγοντας «για να μη σε κάψει ο ήλιος» και το κρατούσαν μέχρι και την 31^η Μαρτίου[3].Για να έχει περισσότερη δύναμη το βραχιολάκι συνήθιζαν την τελευταία ημέρα του Φλεβάρη, να το κρεμούν σε μια τριανταφυλλιά για να το δουν το βράδυ τα άστρα και το πρωί πριν βγουν από το σπίτι, το φορούσαν στα παιδιά.

Το κρατούσαν στον καρπό του χεριού μέχρι στις 31^η Μαρτίου οπότε το έβγαζαν και το άφηναν πάνω σε μια ροδιά[4] ή άλλο φυτό ή δένδρο, για να το πάρουν τα χελιδόνια και να χτίσουν τις φωλιές τους.Αν η βραδιά της Ανάστασης ήταν κοντά, το καψάλιζαν με το φως της Αναστάσεως κι έτσι το έβγαζαν από το χέρι τους.

«Μάρτη» έβαζαν παλαιότερα και στο χερούλι της στάμνας για να μην σπάει και να είναι το νερό πάντα δροσερό.Το έθιμο είναι παμπάλαιο. Το συναντάμε τόσο στα Ελευσίνια όσο και στα Καβείρια Μυστήρια.

Στα Ελευσίνια Μυστήρια, οι μυημένοι συνήθιζαν να δένουν μια κόκκινη κορδέλα, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό τους πόδι.

Στα Καβείρια Μυστήρια οι μύστες συνήθιζαν να δένουν μια κόκκινη κορδέλα στο μέτωπο[5] για να τους προφυλάσσει από κάθε κακό.

Τα παλαιότερα χρόνια στη Λήμνο τις πρώτες έξι ημέρες του Μαρτίου οι νοικοκυρές ήταν ιδιαίτερα προσεκτικές και δεν έπλεναν τα ρούχα γιατί πίστευαν ότι θα έλιωναν.Πίστευαν επίσης πως τα ξωτικά, οι Δρίμνες μόλυναν τα νερά.Γενικότερα τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί. Θεωρούσαν ότι οι ημέρες αυτές προμήνυαν και τον καιρό που θα κάνει τους επόμενους μήνες. Κάθε μέρα αντιστοιχούσε σε δυο μήνες.Η πρώτη Μαρτίου θεωρείται ως η καταλληλότερη ημέρα για τη δημιουργία φυτωρίου με βασιλικά.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

 

---

[1] Ονομάστηκε έτσι από το λατινικό όνομα Mars που σημαίνει Άρης μια κι ο μήνας ήταν αφιερωμένος στο θεό Άρη.

[2] Αντιστοιχεί στο μήνα Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.

[3] Αν τα παιδιά δεν ήθελαν να το κρατήσουν όλο το μήνα, μπορούσαν να το βγάλουν από το χέρι την παραμονή του Ευαγγελισμού και να το αφήσουν σε κάποιο δένδρο ώστε να το πάρουν τα χελιδόνια.

[4] Για αν είναι τα μάγουλα ρόδινα, σα τα ρόδια

[5]Η χρήση της κορδέλας από τους μυημένους στα Καβείρια ήταν πολύ διαδομένη. Όταν σε κάποια θαλασσοταραχή κινδύνευαν ,για να σωθούν έδεναν μια κόκκινη  κορδέλα στη κοιλιά τους.