Το ψωμαδιό ή φούρνος

Τα παλαιότερα χρόνια το σημαντικότερο κτίσμα της λημνιακής αυλής ήταν ο φούρνος ή το ψωμαδιό.

Το ψωμαδιό ήταν το σημαντικότερο κτίσμα στην υπηρεσία της νοικοκυράς.Εκεί έψηνε τα ψωμιά της, τα κλίκια[1], τις ροδόπιτες[2], τις κολοκυθόπιτες, τις τυρόπιτες και τα ψητά για τις γιορτινές ημέρες.

Η ύπαρξη ενός φούρνου ως συμπληρωματικού χώρου της οικίας τα παλαιότερα χρόνια αποτελούσε δείγμα ευμάρειας της οικογένειας και χτιζόταν κυρίως σε μεταγενέστερο χρόνο από την οικία.

Το κτίσμα του φούρνου αποτελούταν από το θόλο, το υπόστεγο κι ορισμένες φορές και το παράσπτο[3].

Ο θόλος (το γκουμπέ όπως το αποκαλούσαν ) του ψωμαδιού τον έφτιαχναν με μεράκι κυρίως οι ίδιες οι νοικοκυρές ενώ το υπόλοιπο κτίσμα ήταν έργο των ανδρών.

Ο θόλος είχε διάμετρο περί το 1.20μ.  και στηριζόταν πάνω σε μια βάση ύψους γύρω στα 60 εκ.

Η βάση του θόλου σχηματιζόταν από επίπεδες πλάκες.

Στους φούρνους της Λήμνου δεν χρησιμοποιούσαν τούβλα αλλά κομμάτια από παλαιότερα σπασμένα κεραμίδια.Τα κεραμίδια τα σκέπαζαν με κουμιδιά κι από πάνω τοποθετούσαν τη λάσπη.

Τη λάσπη την έφτιαχναν κυρίως με χώμα, νερό κι άχυρα.Το θόλο το σκέπαζαν με λάσπη πάχους γύρω στα 25εκ.

Μετά την κατασκευή του φούρνου,τον κρατούσαν σχεδόν μια βδομάδα με δέκα ημέρες για να στεγνώσει καλά και στη συνέχεια τον πρωτοάναβαν.

Για να θερμάνουν το  φούρνο άναβαν φωτιά με αστιβιές, βοϊδόξυλα[4] και κατσνουπόδια νωρίς το πρωί. Όταν ο φούρνος πύρωνε και τα κεραμίδια του θόλου άσπριζαν, έπαιρναν τις στάχτες, καθάριζαν το φούρνο με βρεγμένο πανί (πάννα) και στη συνέχεια τοποθετούσαν τα ψωμιά με ένα ξύλινο φτυάρι(φκυάρ').

Το φτυάρι κάθε τόσο  το τοποθετούσαν σε νερό για να μην καίγεται.

Τα ξύλα, το φκυάρ', τη πάννα και την πινακοτή τα φύλαγαν στο παράσπτο ένα μικρό κτίσμα το οποίο βρισκόταν κυρίως δίπλα στο ψωμαδιό.

Στο παράσπτο «εκεί βάν'ν και τις πνακουτές μι τα ψουμιά και κάθουντι οι γυναίκις, όσου να γέν'του ψουμί».

Για τη χρήση του φούρνου η νοικοκυρά που τον χρησιμοποιούσε πλήρωνε τους ιδιοκτήτες με μια ροδόπιτα.

Τα λημνιακά ψωμαδιά λειτουργούσαν ως και τη δεκαετία του 1970.Με την πάροδο όμως του χρόνου τα περισσότερα εγκαταλείφθηκαν καθώς οι ηλεκτρικές κουζίνες  αντικατέστησαν τα ψωμαδιά για όσες νοικοκυρές εξακολουθούσαν να θέλουν να ζυμώνουν.

Δυστυχώς σήμερα τα περισσότερα από τα παλιά ψωμαδιά έχουν πλέον γκρεμιστεί.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Τα «κλίκια» (=βυζαντινά κουλίκια) ήταν μικρά ψωμάκια,κουλούρια τα οποία έφτιαχναν οι νοικοκυρές για τα παιδιά τους.

[2] Ροδόπιτα=ήταν ένα στρογγυλό καρβέλι.Το έφτιαχναν με περίσσι φροντίδα και αυτό το έδιναν στους ιδιοκτήτες του φούρνου ως αντιμίσθιο για τα ψηστικά.

[3] Παράσπτο=παρά+σπίτι=αυτό που βρισκόταν σιμά, πλησίον του σπιτιού.Εκεί τοποθετούσαν τα αναγκαία για το ψήσιμο του σπιτιού κι εκεί περίμεναν οι γυναίκες μέχρι να ψηθούν τα ψωμιά.

[4] Βοϊδόξυλα= κόπρανα βοϊδών