Ο Μέγας Παρακλητικός Κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο

Υμνογράφος του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα προς την Υπεραγία Θεοτόκο είναι ο Θεόδωρος Β΄Δούκας Λάσκαρης (1222-1258).

Παιδί του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη αυτοκράτορα της Νίκαιας και της Ειρήνης Λάσκαρη[1].

Σύμφωνα με τον Νικηφόρο Γρηγορά την ημέρα της ενθρόνησης του Ιωάννη Βατάτζη γεννήθηκε ο υιος του Θεόδωρος Β'.

Ο Θεόδωρος υπήρξε ιδιαίτερα φιλάσθενος.Έπασχε συχνά από πονοκεφάλους, αντιμετώπιζε προβλήματα με τη γλώσσα και το φάρυγγα, είχε αιμοραγίες αλλά κυρίως έπασχε από κατάθλιψη, την οποία πολέμησε σθεναρά με την προσευχή και την ασκητική ζωή.

Πολλές φορές απελπίστηκε ιδιαίτερα μετά τον πρόωρο χαμό της συζύγου του την οποία είχε νυμφευτεί σε πολύ νεαρή ηλικία.Η νύφη ήταν μόλις εννέα ετών κι εκείνος λίγο μεγαλύτερος:«Ουδεμία ελπίς δι’εμέ» γράφει σε μια επιστολή του προς το δάσκαλό του Γεώργιο Ακροπολίτη μετά το χαμό της αγαπημένης του συζύγου για να συνεχίσει: «Το ταξείδιον καταλήγει εις το ναυάγιον, το πλοίον εχάθη. Η ψυχή, ήτις το διευθύνει, καθεύδει, το ιστίον σχίζεται, ένεκεν αμελείας, το πηδάλιον παρεσύρθη. Ο άνεμος είνε ενάντιος, ο ήλιος δύει, η νύξ προχωρεί, η θύελλα αυξάνει, το φορτίον είνε βαρύ, η οδός είνε μακρά, ο χρόνος ολίγος. Το μέλλον αβέβαιον. Το παν είναι φοβερόν, ο κίνδυνος είνε πλησίον και η καταστροφή αναπόφευκτος. Όταν η ναυς της ζωής καταστραφή υπο του χρόνου, όλα τα μέρη της διασκορπίζονται και καταστρέφονται».

Ο Θεόδωρος ο Β΄Δούκας Λάσκαρης υπήρξε ιδιαίτερα μορφωμένος. Σταθμός στη ζωή του υπήρξε η γνωριμία του με την Θεοδώρα τη Βασίλισσα της Ηπείρου, η οποία ευλαβείτο πολύ τη Θεοτόκο και η οποία όπως σημειώνεται από τους ιστορικούς του μετέδωσε την αγάπη της προς τη Θεοτόκο.

Ο Θεόδωρος κι η Θεοδώρα έγιναν και συμπέθεροι.Η κόρη του Θεοδώρου Β Δούκα Λάσκαρη, Μαρία νυμφεύτηκε το υιο της Θεοδώρας Νικηφόρο.

Η ζωή του αυτοκράτορα Θεοδώρου Β ήταν γεμάτη από ασθένειες, απώλειες αγαπημένων προσώπων, συμφορές, ζηλόφθονους εχθρούς και δολοπλοκίες και μόνη παρηγοριά και παραμυθία του υπήρξε η Θεοτόκος.

Οι συχνές προσευχές του Θεοδώρου Β' προς την Υπεραγία Θεοτόκο έγιναν κάποια στιγμή Παράκληση: «Μη καταπιστεύσης με, ανθρωπίνη προστασία, Παναγία δέσποινα, αλλά δέξαι δέησιν, του ικέτου σου, θλίψις γαρ έχει με, φέρειν ου δύναμαι, των δαιμόνων τα τοξεύματα, σκέπην ου κέκτημαι, ουδέ που προσφύγω ο άθλιος, πάντοθεν πολεμούμενος, και παραμυθίαν ουκ έχω πλην σου, Δέσποινα του κόσμου, ελπίς και προστασία των πιστών, μη μου παρίδης την δέησιν, το συμφέρον ποίησον».

Λίγο πριν το τέλος του ο Θεόδωρος εκάρει μοναχός και πήρε το όνομα Θεοδόσης.Μόνασε στη μονή Σωσάνδρων την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του Ιωάννης Βατάτζης προς τιμή της Θεοτόκου και στην οποία αργότερα ενταφιαστεί.

Ο Θεόδωρος ο Β πέθανε στη μονή Σωσάνδρων,τον Αύγουστο του 1258 σε ηλικία μόλις 36 ετών.Πεθαίνοντας άφησε διάδοχο τον επτάχρονο γιο του Ιωάννη Δ΄.

Ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο διαμορφώθηκε σε ακολουθία από τους μοναχούς των Σωσάνδρων[2] και από τότε ψάλλεται στους ορθόδοξους ναούς την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου εναλλάξ με τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα αλλά και «εν πάσει περιστάσει και θλίψει ψυχής» αιτούμενοι τη βοήθεια και τις πρεσβείες της Θεοτόκου.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Όλη η ζωή του Θεοδώρου ήταν γεμάτη πίκρες.Η μητέρα του Ειρήνη Λάσκαρη λίγο μετά τη γέννα του κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού έπεσε από το άλογο και τραυματίστηκε σοβαρά.Αργότερα εκάρει μοναχή με το όνομα Ευγενία.Πέθανε το 1239.

[2] Κατά την περίοδο που ο Θεόδωρος ως μοναχός Θεοδόσης μόναζε στη μονή καθημερινά εψάλλει ο Μέγας Παρακλητικός Κανόνας από τους μοναχούς της μονής προς ίαση του.