Λημνία γη

Σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου από το χωριό Ρεπανίδι, στη θέση Κοκκαλά υψώνεται ένας λόφος, που ονομάζεται Αγιόχωμα.
Εκεί σύμφωνα με την παράδοση βρίσκεται το σημείο όπου έπεσε ο Ηφαιστος όταν ο εκνευρισμένος Δίας τον εκτόξευσε από τον Ολυμπο και σε αυτό το γεγονός οφείλονται οι θεραπευτικές ιδιότητες του χώματος.

Πότε ακριβώς έγινε γνωστή η θεραπευτική αξία της Λημνίας γης και  η χρησιμοποίηση της ως φάρμακο δεν το γνωρίζουμε, γνωρίζουμε όμως, πως ο Φιλοκτήτης μεταφέρθηκε από τους Αχαιούς στη Λήμνο και  θεραπεύτηκε με Λημνία γη, όπως γράφει ο Φιλόστρατος ^.[1]

Στην αρχαιότητα  οι ιερείς της Ηφαιστείας με την παρουσία των κατοίκων της Λήμνου μια φορά το χρόνο μετά από εξόρυξη, έπαιρναν τη λημνία γη, ένα κοκκινωπό χώμα.

Το χώμα αυτό κατά την εξόρυξη του το έβρισκαν σε φλέβες.«Η δε Λημνία λεγομένη γη  έστιν εκ τινός υπονόμου αντρώδους αναφερομένη και μειγνυμένη αίματι αιγείω, ην οι εκεί άνθρωποι αναπλάσσοντες και σφραγιζόμενοι εικόνι αιγός σφραγίδα καλούσιν»

Τη λημνία γη την έπλεναν και την έπλαθαν σε δισκία, αναμειγνύοντας το χώμα  με το αίμα από αίγα, στη συνέχεια τα σφράγιζαν με σφραγίδι που απεικόνιζε μια αίγα ή την θεά Άρτεμη.

Τα δισκία  τα χρησιμοποιούσαν άλλοτε ως φάρμακο στις πληγές και τα έλκη, άλλοτε ως τονωτικό ή ως  στυπτικό, αλλά κι ως αντίδοτο.

Πίστευαν πως ακόμα και τα κεραμικά αγγεία τα οποία κατασκευάζονταν από τη λημνία γη μπορούσαν να εξουδετερώσουν και τα πιο δυνατά δηλητήρια.

Την ύπαρξη της λημνίας γης  πρωτοαναφέρει ο Ηρόδοτος. Μαρτυρίες όμως μας δίνουν  και οι Θεόφραστος, Πλίνιος,  Φιλόστρατος ,  Γαληνός και άλλοι περιηγητές 

Ο Γαληνός [i](131-201 μ.Χ.) διάσημος γιατρός της εποχής του ,επισκέφτηκε δύο φορές τη Λήμνο για να μελετήσει τις θεραπευτικές ιδιότητες της λημνίας γης. Ο Γαληνός εργαζόταν στην Ρώμη  ως προσωπικός γιατρός του ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου και των μονομάχων της σχολής της Ρώμης.Από τα ταξίδια του στη Λήμνο αποκόμισε ιατρικές γνώσεις και πείρα για την θεραπεία των τραυμάτων των μονομάχων. Ο Γαληνός λέγεται ότι ενθουσιάστηκε τόσο πολύ από τη λημνία γη ώστε φεύγοντας από το νησί πήρε μαζί του πάνω από 20.000 δίσκια.

Ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος αρχαίος ποιητής του 2ου  π.Χ. αιώνα αναφέρει την ύπαρξη της λήμνιας γη με το όνομα Μίλτον Λημνίδος.
Ο Νίκανδρος έγραψε δυο έργα τα Θηριακά και  τα Αλεξιφάρμακα με θέμα τα δηλητήρια και τα αντίδοτα τους.

Στην εποχή του υπήρξε  ζωηρό ενδιαφέρον από τους ηγεμόνες επειδή ζούσαν με το φόβο μήπως δηλητηριαστούν από τους εχθρούς τους. Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης (βοτανολόγος του 1ου αιώνα μ.Χ) ο οποίος ασχολήθηκε με την φαρμακολογία στο έργο του «Περί  ‘Ύλης Ιατρικής» αναφέρει πως οι αρχαίοι σφράγιζαν το δισκίο της Λήμνου από το φόβο απομίμησης ή νόθευσης.

Ποτέ σταμάτησε η εξόρυξη και η εμπορία της λημνίας γης δεν γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε όμως πως ύστερα από μια διακοπή, το 1480 μ.Χ. ξανάρχισε και πάλι  η εξόρυξη της .

Από το 1480 και μετά και κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου ,την ημέρα εορτασμού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ο τούρκος κυβερνήτης του νησιού , συνοδευόμενος από χριστιανούς και μουσουλμάνους ιερείς και από πλήθη λαού πήγαιναν  στην περιοχή Αγιόχωμα και μετά από την τέλεση λειτουργίας άρχιζαν την εξόρυξη της, για  να ακολουθήσει στη συνέχεια η τελετουργία της παρασκευής των δισκίων.

 Νεαρές κοπέλες συμμετείχαν στην παρασκευή και την πλάση του πηλού. Αυτή τη φορά την σφράγιζαν με την σφραγίδα της τουρκικής κυβερνήσεως που έφερε  το σύμβολο της ημισελήνου.

Μεγάλη  ποσότητα της λημνίας γης πήγαινε στο σουλτάνο, ο οποίος συνήθιζε να την προσφέρει στους ευρωπαίους ηγέτες, θεωρώντας την δώρο μεγάλης αξίας.

Η terra sigillata(σφραγισμένο χώμα) μάγεψε τους ευρωπαίους του 16 ου κι 17 ου αιώνα. Οι περιηγητές που αυτά τα χρόνια θα φτάσουν στη Λήμνο θα έρθουν ουσιαστικά και μόνο για να δουν από κοντά την τελετή εξόρυξης της λημνίας γης.

Ενδιαφέρουσα  και πολύ σημαντική μαρτυρία είναι η ξυλογραφία του Andre Thevet στο Cosmograghie Universalle (1575)

Αξιοσημείωτο θεωρείται το γεγονός ότι τόσο η Λήμνος όσο και η αποικία της η Κυρήνη κατείχαν το μυστικό αλλά και το μονοπώλιο των δυο σημαντικότερων και πιο περιζήτητων φαρμάκων της αρχαιότητας.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Ιαθήναι αυτόν αυτίκα υπό της βώλου της Λημνίας

---

[i] Η θεωρία του για τη νόσο στηριζόταν στα τέσσερα στοιχεία του ανθρωπίνου σώματος, που αποτελείται όπως και όλο το σύμπαν από γη, ύδωρ, αέρα και πυρ. Τα στοιχεία αυτά αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις ιδιότητες του σώματος: ψυχρό, υγρό, ξηρό, θερμό. Για να διατηρηθεί η υγεία τα ενάντια στοιχεία πρέπει να βρίσκονται ανά δύο σε ισορροπία., δηλ. θερμό με ψυχρό, ξηρό με υγρό, σε αντιστοιχία με τους τέσσερις χυμούς του σώματος, όπως τους περιέγραψε ο Ιπποκράτη