Αγιά Σοφιά

Το χωριό βρίσκεται στη νοτιοανατολική Λήμνο. Για πρώτη φορά μνημονεύεται στα 1321 ως ένα από τα 25 χωριά που αποτελούσαν πατριαρχική εξαρχία. Η αρχική θέση του χωριού ήταν  3 χιλιόμετρα περίπου δυτικότερα, παραθαλάσσια, στο κόλπο του Μούδρου, στη θέση «Παλιόμαντρα».
Αγιά Σοφιά ονομάστηκε από τη ομώνυμη εκκλησία που υπάρχει στο χωριό και αρχικά ήταν αφιερωμένη στη Σοφία του Θεού. 
Οι αρχικοί οικιστές ήταν μόλις επτά ή δέκα οικογένειες που καλλιεργούσαν το πατριαρχικό κτήμα. Οι κάτοικοι συνολικά δεν ξεπερνούσαν τα πενήντα άτομα. 
Οι αρχικοί οικιστές πιστεύεται ότι ήταν από τη Κωνσταντινούπολη, Βυζαντινοί που εργάζονταν και καλλιεργούσαν το πατριαρχικό κτήμα και το ονόμασαν έτσι  για να τιμήσουν την Αγιά Σοφιά της Βασιλεύουσας.

Ο Γερμανός κλασσικός αρχαιολόγος και περιηγητής Alexader Conze στα 1858 επισκέφτηκε το χωριό και το σημείωσε στο χάρτη του.
Ο παλαιότερος ναός της Αγιάς Σοφιάς ήταν του 1914 αλλά γκρεμίστηκε από το σεισμό του 1968.
Η παλιά εκκλησία είχε ένα πανέμορφο καμπαναριό έργο του Κωνσταντή Αταλιώτη. 

Το Σεπτέμβρη του 1938 ο Γεώργιος Μέγας  με εντολή της Ακαδημίας Αθηνών  για λαογραφικούς σκοπούς επισκέφτηκε  την Αγιά Σοφιά, συνομίλησε με τους κατοίκους , εξέτασε τη μορφή των παλαιών σπιτιών του χωριού και φωτογράφησε τα σπίτια και τα οικιακά σκεύη τους.
Φωτογράφισε το σπίτι με την αξάτα και το κουβούκλι του Παν. Αχιλλιά με τους ιδιοκτήτες και τρεις  αγελάδες και  μοσχάρια να είναι μπροστά από το σπίτι. Επίσης το σπίτι με το αξάιτο του Γ.Πανταζή.
Στη φωτογραφία εικονίζεται το σπίτι  με τους ιδιοκτήτες και τα παιδιά τους. Δε φωτογράφιζε τα σπίτια μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά όπως το σπίτι του Δημητρίου Νικολή  με τη γωνιά, το ντουλάπι και τη πιατοθήκη. 
Στην Αγία Σοφιά οι κάτοικοι για να προφυλαχτούν από τις ληστρικές επιθέσεις των πειρατών και για να διαφυλάξουν τη ζωή και το βιός τους δημιούργησαν υπόγεια καταφύγια, τα οποία αποκαλούν «μουρσά».

Ένα τέτοιο καταφύγιο υπάρχει κοντά στην εκκλησιά του χωριού.   
Οι λόφοι γύρω από την Αγιά Σοφιά είναι γεμάτοι από ανεμόμυλους. 
Στην είσοδο του χωριού στη θέση «Τροχαλίδια» υπάρχουν στη σειρά τέσσερις ανεμόμυλοι.
Στην κορυφή του Παραδεισιού υπάρχει ο ναΐσκος της Παναγιάς τον οποίο οι ντόπιοι ονομάζουν «Πάνω Παναγιά» και τον οποίο επιστατούν, φροντίζουν και λειτουργούν οι Αγιοσοφίτες.

Οι κάτοικοι της Αγιάς Σοφιάς που μετοίκησαν στην Αθήνα στα 1976 δημιούργησαν τον πρώτο λημνιακό σύλλογο της Αθήνας.

Οι Αγιοσοφίτες ξεχωρίζουν για την αγάπη προς το τόπο τους και το χωριό τους και για τη δημιουργικότητα τους. 
Ευαγγελία Χ.Λιάπη