Ο Λημνιός Χατζής Αντώνης Βιζβίζης κι η ελληνική επανάσταση του 1821

Στις 23 Μαρτίου του 1821, ο Λημνιός Χατζής Αντώνης Βιζβίζης[1], πλούσιος πλοιοκτήτης και μέλος της Φιλικής Εταιρείας, μετέφερε με το μπρίκι του «Καλομοίρα[2]», τον Εμμανουήλ Παπά[3],βαθύπλουτο έμπορο και τραπεζίτη, από την Κωνσταντινούπολη στο Άγιο Όρος.Προορισμός τους ήταν ο ταρσανάς της μονής Εσφιγμένου, στο Άγιο Όρος[4].

Ο Εμμανουήλ Παπάςς είχε ξοδέψει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό στην Κωνσταντινούπολη, αγοράζοντας όπλα και πολεμοφόδια.Τα όπλα και τα πολεμοφόδια προορίζονταν για την ελληνική επανάσταση.Ο Εμμανουήλ Παπάς κι ο Χατζή Αντώνης Βιζβίζης υλοποιούσαν τις διαταγές του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που ήθελε να εντάξει στον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδας τους αγιορείτες μοναχούς,(γύρω στα 3000 άτομα) και να εδραιώσει την επανάσταση στη Μακεδονία.Στο σκάφος επέβαιναν εκτός από τον Εμμανουήλ Παπά, ο γραμματέας του Δημήτριος Οικονόμου, ο γιος του Ιωάννης Παπάς, ο  καπετάνιος Χατζή Αντώνης Βιζβίζης, η σύζυγος του Δόμνα[5], τα πέντε παιδιά τους και 140 ναύτες.

Στις 23 Μαρτίου του 1821 το μπρίκι ελλιμενίστηκε στον ταρσανά της μονής Εσφιγμένου και οι ναύτες της «Καλομοίρα» μετέφεραν σε ασφαλή μέρος τα όπλα και τα πολεμοφόδια που προορίζονταν για τον αγώνα.

Δυστυχώς η «Καλομοίρα» δεν στάθηκε ιδιαίτερα τυχερή για τους επιβαίνοντες. Σε ένα αιφνίδιο ταξίδι από το Άγιο Όρος με προορισμό την Ύδρα, για να αποφευχθεί η σύλληψη του Εμμανουήλ Παπά από τους Τούρκους, ο Εμμανουήλ Παπάς έπαθε καρδιακή προσβολή και πέθανε εν πλω.

Όταν το μπρίκι έφτασε στην Ύδρα έγινε η ταφή του ήρωα με τιμές στρατηγού, στις 5  Δεκέμβρη του 1821. Αλλά κι ο Λημνιός Χατζή Αντώνης Βιζβίζης σκοτώθηκε στις 21 Ιουλίου 1822 πάνω στο μπρίκι «Καλομοίρα» κατά τη διάρκεια ναυμαχίας με τους Τούρκους, όχι όμως από τουρκικό βόλι αλλά από ελληνικό[6]. Μόλις η καπετάνισσα Δόμνα αντίκρισε τον άνδρα της νεκρό, τον έκρυψε στο αμπάρι του σκάφους και συνέχισε η ίδια τη ναυμαχία. Βοηθούμενη από τον καπετάν Σταυρή,[7] κατάφερε και μετέφερε σώους τους άνδρες του Οδυσσέα Ανδρούτσου στην Εύβοια.Την επόμενη μέρα στην Λιχάδα της Εύβοιας, η Δόμνα[8] θρήνησε και έθαψε το σύζυγο της, πίσω από το ναό των Αγίων Αναργύρων.

Ο Χατζή Αντώνης κι η Δόμνα υπήρξαν από  εκείνους τους ήρωες της ελληνικής επανάστασης που ενώ αφιέρωσαν όλη τους την περιουσία στον αγώνα για την ανεξαρτησία, η πολιτεία δεν τους τίμησε.

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1]Ο Χατζή Αντώνης Βιζβίζης ήταν Λημνιός. Παντρεύτηκε τη Θρακιώτισσα Δόμνα, το 1808.Ζούσαν στην Αίνο της ανατολικής Θράκης, για αυτό και ορισμένοι μελετητές αναφέρουν και το Χατζή Αντώνη ως Θρακιώτη λόγω της συζύγου του. Ο Χατζή Αντώνης Βιζβίζης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, στη Οδησσό της Ρωσίας. Σύντομα η οικογένεια του Βιζβίρη εγκατέλειψε το αρχοντικό, τα χωράφια κι όλη την ακίνητη περιουσία τους στην Αίνο κι έκαναν σπιτικό τους το μπρίκι «Καλομοίρα». Η οικογένεια αποτελούνταν από τον καπετάνιο Αντώνη, τη σύζυγο του Δόμνα και τα πέντε παιδιά τους(τρία αγόρια και δυο κορίτσια, εκ των οποίων το ένα κορίτσι ήταν κωφό).

[2]Το μπρίκι «Καλομοίρα» είχε ναυπηγηθεί στην Οδησσό της Ρωσίας. Ήταν εξοπλισμένο με 16 κανόνια και είχε πλήρωμα 140 ναύτες. Το πλοίο διέθετε μια μεγάλη αίθουσα στην οποία πραγματοποιήθηκαν οι σημαντικότερες συζητήσεις και συνεδριάσεις του Αρείου Πάγου. Αρκετές φορές στα συμβούλια που έγιναν στη «Καλομοίρα, συμμετείχαν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Νικηταράς.

Η καπετάνισσα Δόμνα μετά το θάνατο του συζύγου της, όταν είχε ξοδέψει όλη της την περιουσία και δεν μπορούσε πια να συντηρήσει την Καλομοίρα «...υστερούμενα και αυτού του επιούσιου…. Μη έχουσα ούτε οίκον, ούτε μίαν πατρίδα, ούτε τα λοιπά αναγκαία» το χάρισε στο ελληνικό κράτος, στον υπουργό Κανάρη.

Το 1824, ο Νικόλαος Πιπίνος το έκανε «μπουρλότο» και έκαψε με αυτό στο Τσεσμέ, την τουρκική φρεγάτα «Χαζνέ Γκεμισί».

[3]Ο Εμμανουήλ Παπάς ήταν ένας βαθύπλουτος έμπορος και τραπεζίτης από το χωριό Δοβίστα( που σήμερα φέρει το όνομα του)των Σερρών. Είχε έντεκα παιδιά(οκτώ γιους και τρεις κόρες) και μια τεράστια περιουσία.Στις 21 Δεκεμβρίου του 1819, σε ηλικία 47 χρόνων μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Αφιέρωσε στον αγώνα όλη την περιουσία του. Όταν η χώρα ελευθερώθηκε, η οικογένεια του Εμμανουήλ Παππά δεν είχε να αγοράσει ούτε ψωμί.

[4]Ο Εμμανουήλ Παπάς επέλεξε το Άγιο Όρος ως ορμητήριο των αγωνιστικών επιχειρήσεων λόγω των ειδικών προνομίων που είχαν τα μοναστήρια και της απαγόρευσης της παρουσίας των Τούρκων στην περιοχή. Ο Ε.Παπάς επέλεξε τη μονή Εσφιγμένου γιατί ο  ηγούμενος της μονής, ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία.

[5] Ο Χατζή Αντώνης Βιζβίζης έλεγε πως ξοδεύει τα χρήματα του για να χτιστεί το χρυσό παλάτι της Ελευθερίας. Εξαιρετικής ομορφιάς, ευγένειας και ικανοτήτων ήταν η σύζυγος του, η Δόμνα.Για τη Δόμνα, ο Δημήτριος Υψηλάντης αναφέρει ότι ήταν «Ευγενεστάτη και Γενναιοτάτην Δέσποινα και καπετάνισσα». Ο Οδυσσέας. Ανδρούτσος την αποκαλούσε «μεγάλη ευεργέτιδα». Η προσωπικότητα της, επισκίασε στην ιστορία την προσωπικότητα του συζύγου της. Η λαϊκή μούσα της αφιέρωσε το δημοτικό τραγούδι:

 -Πουλάκι πόθεν έρχεσαι, πουλάκι γι΄ αποκρίσου
μην είδες και μην άκουσες για την κυρά Δομνίτσα
-Την έμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνα,
πούχει καράβι ατίμητο και πρώτο μεσ’ στα πρώτα,
καράβι γοργοτάξιδο, καράβι τιμημένο,
καράβι που πολέμησε στης Ίμβρος το μπουγάζι;
Και το πουλάκι στάθηκε και το πουλάκι λέει,
-Την είδα, την απάντησα, σιμά στο Αγιονόρος
τρεις μέρες επολέμαγε, με δυο χιλιάδες Τούρκους..

[6]Η επικρατέστερη σήμερα εκδοχή είναι ότι ο καπετάνιος Χατζή Αντώνης Βιζβίζης δολοφονήθηκε. Το βόλι δεν μπορούσε να προέρχεται από τους Τούρκους λόγω της απόστασης που υπήρχε ανάμεσα στα σκάφη. Κάποιοι ήθελαν να αποφύγουν την αποκάλυψη της συνομωσίας εναντίον του Οδυσσέα Ανδρούτσου !

[7] Σταύρο Αινίτη

[8] Αλλά και η μοίρα της καπετάνισσας δεν ήταν καλύτερη. Στο λιμό του 1826 έχασε το ένα της παιδί ενώ από τη φτώχεια και την ανέχεια δεν είχαν να φάνε. «Ο πατήρ των ανηλίκων ορφανών μου εθυσίασεν και ζωήν και κατάστασιν υπέρ του έθνους, τα παιδιά του λιμοκτονούν, πεθαίνουν από την πείναν! Το έθνος δεν ευσπλαγχνίζεται;» γράφει η ίδια προς την κυβέρνηση. Επειδή δεν έχει στέγη για να μείνει, η κυβέρνηση της παραχωρεί το δικαίωμα να μείνει σε ένα οίκημα στο Ναύπλιο, χωρίς πόρτες και παράθυρα.Η Δόμνα θα χάσει ακόμα δυο παιδιά από πανώλη. Ο γιος της Δημήτριος(θα μετανομαστεί Θεμιστοκλής) υιοθετήθηκε  από τη γαλλική κυβέρνηση και σπούδασε στη Γαλλία. Η Δόμνα μετά από πολλές περιπέτειες θα καταφέρει να βγάλει μια σύνταξη 30 δραχμών. Με συντροφιά την κόρη της Μαριγώ θα καταλήξει στον Πειραιά, όπου θα πεθάνει το 1850.