H άλωση της Πόλης και η Λήμνος

Στις 26  Ιανουαρίου του 1453 είχε φτάσει στη Βασιλεύουσα, ο Γενουάτης  Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνης[1], με δυο πλοία και εφτακόσιους άνδρες,  με σκοπό  να αναλάβει την άμυνα της Κωνσταντινούπολης.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄Παλαιολόγος Δραγάτσης  ανάθεσε την άμυνα και την υπεράσπιση της  Πόλης στον Ιουστινιάνη χρήζοντας τον αρχιστράτηγο.

Ο ρόλος του Ιουστινιάνη ήταν  να οργανώσει την άμυνα και να υπερασπιστεί τα  τείχη της Πόλης, μήκους δεκατριών μιλίων,  από τις επιδρομές των Οθωμανών.

Σε αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του, ο Ιουστινιάνης θα ελάμβανε τη νήσο Λήμνο. Από  την εμπορική συναλλαγή που έγινε ανάμεσα στον αυτοκράτορα και τον Ιουστινιάνη μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο πολύτιμη ήταν για τους Βυζαντινούς και τους Γενουάτες, η Λήμνος.

Στις 23 Μαΐου του 1473, μια τουρκική αντιπροσωπία ζήτησε από τον αυτοκράτορα να παραδώσει την Πόλη, με αντάλλαγμα ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος  Δραγάτσης να παραμείνει κύριος και δεσπότης  της Πελοποννήσου.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’ απάντησε στην τουρκική αντιπροσωπεία: «Το δε την πόλιν σοι δούναι ούτ' εμόν εστί ούτ' άλλου των κατοικούντων εν ταύτη κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».[2]

Στις 29 Μαΐου του 1453, ημέρα Τρίτη και λίγο μετά τον Όρθρο,  οι Οθωμανοί τελικά, έπειτα από πολιορκία 53 ημερών κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσαν μια αυτοκρατορία χιλίων εκατό ετών.

Ο Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνης  είναι ένας από τους κεντρικούς πρωταγωνιστές της Άλωσης. Αν η Κωνσταντινούπολη κρατούσε και έφθανε η πολυπόθητη βοήθεια από τη Δύση, ο Ιουστινιάνης θα ελάμβανε ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του, τη Λήμνο[3].

Ο Ιουστινιάνης όμως εγκατέλειψε τη μάχη[4]. Σύμφωνα με το Λαόνικο Χαλκοκονδύλη, ο Ιωάννης  Ιουστινιάνης τραυματίστηκε κατά  τη διάρκεια της μάχης και αυτό προκάλεσε τη πτώση της Πόλης

«Η κακή τύχη ηθέλησε και ελαβώθη ο καπετάνιος Γιουστουνιάς [Ιουστινιάνης] με μια σαϊτέα εις τα σαγόνια και έτρεχε το αίμα εισέ όλο του το κορμί, και εσκιάχθη να μην αποθάνη, και δεν εμίλησε λόγον να βάλη άλλον εις τον τόπον του, μόνε άφησε τον πόλεμον και έφυγε κρυφά, δια να μη τζακιστούνε οι σύντροφοί του. Και εμπήκαν οι εχθροί μέσα. Οπού αν ήθελε αφήσει άλλον εις τον τόπον του, δεν ηθέλανε εμπή, οι εχθροί και ήθελε κρατεί τον πόλεμον και δεν ήθελε χάσει την χώραν, τόσο ότι ακόμα αντιστέκανε οι Ρωμαίοι και δεν πολεμούσανε ανδρείως και εσκλήρυνε πολλά ο πόλεμος. Και ο βασιλεύς ωσάν έμαθε ότι ελαβώθη ο καπετάνιος και έφυγε, τότε επήγαινε με αναστεναγμόν να τον ευρύ, και ερωτά που να τον ευρή.

Και οι πολεμιστάδες, οι σύντροφοί του, επολεμούσανε χωρίς καπετάνιο αμή αρχίσανε και αυτοί και αφήναν τον πόλεμον και εφεύγανε. Τότε επήρανε οι Τούρκοι θάρρος πολύ και οι Ρωμαίοι εδειλιάσανε πολλά. Και ετούτα εγίνησαν διατί έφυγε ο καπετάνιος, οπού έκμνε χρειά να στέκη και να πολεμά έως να αποθάνη εις την τιμήν του, και ήθελε να δίδει θάρρος και των συντρόφων του, διατί όλη η δύναμη του Τούρκου ήτανε εις εκείνην την μερέα. Και οι ελεεινοί Ρωμαίοι αμή ελιγοστεύανε και δεν ημπορούσανε να αντισταθούνε εισέ τόσο πλήθος Τούρκων...»[5].

Σήμερα εικάζεται από τους μελετητές ότι πιθανότατα ο Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνη να χτυπήθηκε πισώπλατα από κάποιους ανθενωτικούς, που προτιμούσαν «το τουρκικό σαρίκι από το φράγκικο κουκούλι».

Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Στα λατινικά ονομαζόταν Ioannes Iustinianus Longus.

[2] «Το να σου παραδώσω την πόλη δεν είναι υπόθεση ούτε δική μου ούτε άλλου από τους κατοίκους της, αλλά κοινή απόφαση όλων μας να πεθάνουμε  με τη θέλησή μας και να μην λυπηθούμε τη ζωή μας». (Δούκας, Χρονογραφία, εκδ. Βόννης, ΧΧΧΙΧ, σελ. 280, 17-20).Η καθηγήτρια Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ αναφέρει ότι: «Η αντίσταση και ο ηρωικός θάνατος του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Δραγάτση, πάνω στα τείχη της πόλης, θα είναι η μόνη πράξη, που ήταν αντάξια του παλιού Βυζαντίου».

[3] Η Λήμνος ήταν αυτοκρατορική κτήση και άνηκε απευθείας στον αυτοκράτορα.

[4] Ο Ιουστινιάνης είχε αναλάβει να υπερασπισθεί την πύλη του Αγίου Ρωμανού, το σημερινό Τοπ Καπουσού. Σε ποιο ακριβώς σημείο του σώματός τραυματίστηκε δεν είναι ξεκάθαρο. Όταν τραυματίστηκε, επιβιβάστηκε σε ένα από τα πλοία του κι έφυγε για τη Χίο.Η αποχώρηση του Ιουστινιάνη υπήρξε μοιραία για τη Πόλη και τους πολιορκημένους Βυζαντινούς. Ο Ιουστινιάνη πέθανε στις αρχές Αυγούστου 1453, στη Χίο και ενταφιάστηκε κοντά στην εκκλησία Σάντα Μαρία των Δομινικανών.

[5] Εάλω η Πόλις, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, "Απόδειξις ιστοριών" (Βαρβερινός κώδικας)