Οι κρήνες της Λήμνου

Από τα πανάρχαια χρόνια έως και τη δεκαετία του 1960 η Λήμνος υδρευόταν κυρίως από πηγάδια, κρήνες και κινστέρνες.

Αδιάψευστη μαρτυρία τα κοινοτικά λιθόχτιστα πηγάδια που υπάρχουν στην προϊστορική Πολιόχνη ήδη από το 3000 π.Χ.

Στη Λήμνο όμως εκτός από την πληθώρα των πηγαδιών υπάρχουν και πολλές  βυζαντινές,  μεταβυζαντινές,  οθωμανικές και νεοελληνικές  κρήνες.

Οι κρήνες της Λήμνου χωρίζονται σε κοινοτικές και μοναστηριακές  ή σε αστικές και εξοχικές.

Οι περισσότερες κρήνες που έχουν διατηρηθεί είναι κυρίως οι οθωμανικές.Οι κρήνες αυτές είναι πανομοιότυπες και φέρουν κτητορικές επιγραφές με αραβικούς χαρακτήρες στις οποίες εξυμνούν τη σπουδαιότητα του ύδατος στη ζωή του ανθρώπου.

Η «Ces,me» όπως οι οθωμανοί την αποκαλούν είναι μια απλή εντοιχισμένη βρύση που διαθέτει μαρμάρινη ή πέτρινη πλάκα και μια χούφτα ή γούρνα.

Οι κρήνες αυτές κυρίως του 18^ου αιώνα ήταν η κοινωνική προσφορά,η δωρεά των πλουσίων προς την κοινότητα.

Εξαίσιοι λαϊκοί τεχνίτες, οι ονομαστοί πελεκάνοι εκμεταλλευόμενοι την αφθονία της λημνιακής πέτρας δημιούργησαν υπέροχες κρήνες που δυστυχώς ελάχιστες κατάφεραν να διατηρηθούν μέχρι τις ημέρες μας.

Η κάθε κρήνη φέρει το δικό της όνομα το οποίο κυρίως συνδέεται με την τοποθεσία στην οποία βρίσκεται ή με κάποιο ιδιαίτερο γεγονός.

Στις αστικές κρήνες ανήκουν οι κρήνες που υπήρχαν στο κέντρο των λημνιακών χωριών.Οι κρήνες αυτές ήταν υπεύθυνες για την ύδρευση των κατοίκων. Ορισμένες από αυτές, οι ελάχιστες που έχουν απομείνει  αποτελούν έργα τέχνης.

Οι εξοχικές κρήνες είναι αυτές που βρίσκονταν παραπλεύρως των παλαιών οδικών αρτηριών κι ήταν υπεύθυνες για να ξεδιψάσουν τους διαβάτες.

Οι εκκλησιαστικές κρήνες βρίσκονταν στον προαύλιο χώρο ναών κι επρόκειτο κυρίως για το αγίασμα του ναού.

Φέρουν συνήθως λίθινο πελεκητό σταυρό για να ξορκίζουν τα κακά πνεύματα που σύμφωνα με τις δοξασίες συγκεντρώνονταν κοντά στις κρήνες.

Κουμάρια, λαγίνια, στάμνες και σταμνάκια επιστρατεύονταν για να μεταφέρουν το πολυτιμότερο αγαθό στη ζωή του ανθρώπου στα σπίτια.

Όταν τα λημνιακά σπίτια υδρεύτηκαν, οι κοινοτικές κρήνες θεωρήθηκαν άχρηστες, συνδέθηκαν με τα δύσκολα και πέτρινα χρόνια και με την πάροδο του χρόνου παραμελήθηκαν ενώ οι πιο πολλές εξαφανίστηκαν.

Ευαγγελία Λιάπη