Στις αρχές του Δεκέμβρη άρχιζαν οι προετοιμασίες για τις γιορτές. Οι νοικοκυρές ετοίμαζαν και καθάριζαν σχολαστικά το σπίτι.Φρόντιζαν να ζυμώσουν ψωμί για όλη την περίοδο του δωδεκαήμερου[1], πριν δηλαδή ανέβουν στη γη οι καλικάντζαροι και μολύνουν τα τρόφιμα.
Παλαιότερα την περίοδο του δωδεκαημέρου την χαρακτήριζαν ως ιδιαίτερη και την πρόσεχαν πολύ. Φρόντιζαν η φωτιά στο τζάκι[2] του σπιτιού να είναι πάντα αναμμένη και να μη σβήνει καθόλου, για να προσφέρει ζεστασιά στο νεογέννητο Ιησού.
Στο τζάκι φρόντιζαν να τοποθετήσουν ένα πολύ μεγάλο ξύλο που με επιμέλεια είχαν φροντίσει να επιλέξουν το καλοκαίρι, για να κρατήσει 12 ημέρες. Αν στη φωτιά κατάφεραν να βάλουν ένα ξύλο από θηλυκό δένδρο(π.χ. αμυγδαλιά) και ένα από αρσενικό(π.χ. κέδρο) αυτό το θεωρούσαν πολύ καλό για την οικογένεια.
Το να βρουν ξύλα στη Λήμνο, για να τα κάψουν στο τζάκι τα παλαιότερα χρόνια ήταν πολύ δύσκολο. Έτσι, όταν κλάδευαν κάποιο δένδρο φύλαγαν τα ξύλα με ιδιαίτερη προσοχή για τις δύσκολες ημέρες του Δωδεκαημέρου.
Τη στάχτη που μάζευαν όλες αυτές τις ημέρες την φύλαγαν και την παραμονή των Φώτων, τη σκόρπιζαν περιμετρικά του σπιτιού για προστασία από το κακό. Την υπόλοιπη στάχτη, την έριχναν στα χωράφια για καρποφορία.
Θεωρούσαν ότι η στάχτη από τα ξύλα του Δωδεκάμερου που είχε ζεστάνει τον Ιησού ήταν ευλογημένη και θα τους προστάτευε από κάθε κακό.Θα προστάτευε επίσης τ' αμπέλια και τα σπαρτά απ' τα ζιζάνια.
Απόφευγαν κατά τη διάρκεια του δωδεκαήμερου να λουστούν γιατί τα νερά ήταν μολυσμένα από τους καλικάντζαρους. Λουζόντουσαν στις 5 Ιανουαρίου αφού τα ύδατα είχαν πρωτοαγιαστεί κι ο ιερέας είχε αγιάσει το σπίτι με τον αγιασμό.
Πίστευαν πως ήταν πολύ κακό να αφήσουν τα ρούχα τους έξω τη νύχτα. Για το λόγο αυτό, πολύ πριν σκοτεινιάσει είχαν μαζέψει τα ρούχα, τα παπούτσια και κάθε προσωπικό τους αντικείμενο μέσα στο σπίτι.
Απόφευγαν επίσης να γυρίζουν άσκοπα στην εξοχή και πολύ πριν σκοτεινιάσει είχαν επιστρέψει στο σπιτικό τους.
Την παραμονή των Χριστουγέννων τα παιδιά σχημάτιζαν παρέες, άναβαν τα φαναράκια τους και πήγαιναν από γειτονιά σε γειτονιά κι από πόρτα σε πόρτα για να πουν τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Ένα παιδί κρατούσε ένα καλάθι και μέσα εκεί οι νοικοκυρές άφηναν τα ασημώματα και τα κεράσματα[3].
Αξημέρωτα κτυπούσαν οι καμπάνες της εκκλησίας και όλοι πήγαιναν στη λειτουργία. Όταν επέστρεφαν στο σπίτι η νοικοκυρά τους φίλευε ζεστή κοτόσουπα κι άρχιζε να ετοιμάζει το μεσημεριανό το οποίο περιλάμβανε χοιρινό με σέλινο.
Παλαιότερα φρόντιζαν με ιδιαίτερη αγάπη να μην είναι κανείς μόνος του την ημέρα των Χριστουγέννων. Για το λόγο αυτό καλούσαν στο σπίτι τους άτομα μοναχικά. Αυτό το θεωρούσαν μεγάλη ευλογία.
Την ημέρα αυτή, όλοι έπρεπε να είναι μαζί για να αισθανθούν την αγάπη και τη χαρά των Χριστουγέννων.
Ευαγγελία Λιάπη
[1]Δωδεκαήμερο ονομάζουν την περίοδο από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι και την παραμονή των Φώτων( δώδεκα ημέρες).
[2] Η φωτιά στο τζάκι έπρεπε να είναι αναμμένη για να εμποδίζει και τους καλικάντζαρους να μπουν στο σπίτι.
[3] Τα ασημώματα ήταν συνήθως δεκάρες και τα κεράσματα ξηροί καρποί(κυρίως ξερά σύκα κι αμύγδαλα) και δίπλες.