Οι Οθωμανοί κι η Λήμνος

Οι Τούρκοι κατοίκησαν πολύ λίγα χωριά της Λήμνου.Μια σειρά από δοξασίες τους ήθελε να διώκονται άλλοτε από τη Θεοτόκο  κι άλλοτε από τους Αγίους.
Όσοι Τούρκοι έτυχε να διανυκτερεύσουν στα χωριά αυτά, είχαν τραυματικές εμπειρίες και δεν το επανέλαβαν. Στην Ανατολική Λήμνο οι Τούρκοι έμεναν στο Βάρος, στον Άγιο Υπάτιο,στην Κώμη και στο Ρουσσοπούλι.
Yπήρχαν χωριά που οι Τούρκοι ενώ όλη την ημέρα είχαν δοσοληψίες με τους Λημνιούς σαν έδυε ο ήλιος, αποχωρούσαν από τα χωριά αυτά.Στα μέσα χωριά, στην  Αγιά Σοφιά,το Σκαντάλι και τη Φυσίνη δεν τολμούσαν κάν  να πλησιάσουν.
Οι παππούδες μας συχνά αφηγούνταν πως όταν τύχαινε και βρισκόταν κάποιος Τούρκος στα μέσα χωριά σηκωνόταν η άμμος και σκοτείνιαζε ο τόπος.

Στο Ρεπανίδι όταν ένας Τούρκος πλησίαζε το χωριό άκουγε ποδοβολητά αλόγου να τον ακολουθούν και σαν  γύριζε να δει ποιος τον ακολουθεί,  δεν έβλεπε κανέναν.Στην Καλλιόπη όσοι Τούρκοι είχαν τολμήσει και είχαν κοιμηθεί στο χωριό, ο Άγιος τους είχε ταλαιπωρήσει πολύ κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.

Όσοι δε, είχαν φέρει εμπόδια στην οικοδόμηση του ναού του Αγίου Γεωργίου στην Καλλιόπη, είχαν δαρθεί πολύ άσχημα, χωρίς να μπορούν να καταλάβουν ποιος τους χτυπούσε.Στα Καμίνια έλεγαν πως το βράδυ που κάποιος Τούρκος τόλμησε να κοιμηθεί στο χωριό, η Παναγιά τον έδιωξε μέσα στη νύχτα με φωτιές που περιέζωσαν το ναό της.

Στην εξοχή των Καμινίων πάλι, στους πρόποδες του Παραδεισίου, στη θέση Άγιος Θωμάς οι γεροντότεροι έλεγαν, πως ο Άγιος Θωμάς σε  όσους  Τούρκους επιχείρησαν να καλλιεργήσουν εκεί τα κτήματα τους είχε δημιουργήσει πολλά προβλήματα .

Οι Tούρκοι της Λήμνου το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς ήταν αμαθείς και στην ουσία δεν γνώριζαν καλά ούτε την ελληνική αλλά ούτε και την τουρκική γλώσσα.
Τα παιδιά τους συνήθως δεν πήγαιναν στο σχολείο και ασχολιοντούσαν αποκλειστικά με την γεωργία και την κτηνοτροφία από πολύ μικρά.

Γενικότερα οι Τούρκοι της Λήμνου ήταν φιλήσυχοι και δεν ήθελαν πολλές επαφές με τους χριστιανούς τους οποίους και φοβόντουσαν.
Επειδή η Λήμνος ήταν γεμάτη από αγιορείτικα μετόχια και το πατριαρχείο είχε αρκετά προνόμια, τα δικαστήρια στις διενέξεις που υπήρχαν ανάμεσα στα μοναστήρια και τους Τούρκους υπηκόους σχεδόν πάντα ευνοούσαν τα μοναστήρια.

H διένεξη στα 1754 (έτους Eγίρας 1167) επί του σουλτάνου Mαχμούτ Xάν του B’, ανάμεσα στην Τουρκάλα Φατμά και τη κόρη της Αισέ σχετικά με την παράνομη καταπάτηση του βοσκότοπου του Φακού ήταν ένα θέμα που απασχόλησε τις τουρκικές αρχές.
Eναντίον της Φατμά είχε κινήσει αγωγή ο μοναχός Tιμόθεος Tριαντάφυλλος της μονής Παντοκράτορος του Αγίου Όρους. Η δίκη έγινε  ενώπιον των Φεϊζουλάχ και Xαμτζέ «δικαστού και τοποτηρητού της Λήμνου» τα χρόνια εκείνα.Στο τέλος της δίκης  συνταχθεί  απόφαση που δικαίωνε τη μονή και περιέγραφε με συντομία τα σύνορα του Φακού.[1]

Οι Τουρκάλες προσπαθούσαν να έχουν επαφές με τις χριστιανές και μερικές από αυτές ήταν κρυπτοχριστιανές.Αγαπούσαν πολύ την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο.

Κάποτε μια Τουρκάλα από την Κώμη ρώτησε  κάποιες Λημνιές της Καλλιόπης γιατί το ψωμί τους είναι γλυκό και δε μουχλιάζει._Γιατί  στη ζύμη μέσα βάζουμε Αγιασμό από τη γιορτή του Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου απάντησαν οι Λημνιές.

_Θα μου δώσετε και μένα, ρώτησε η Τουρκάλα.Αμηχανία.Οι Λημνιές βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση.Πως να δώσουν αγιασμό σε μια μουσουλμάνα.Από την άλλη δεν ήθελαν να αρνηθούν.Έτσι της έδωσαν απλό νερό και της είπαν πως ήταν αγιασμός.Και το θαύμα έγινε.Η πίστη της Τουρκάλας ότι το νερό που της έδωσαν οι Λημνιές ήταν αγιασμός, φούσκωσε το ψωμί,το έκανε γλυκό και δεν μούχλιασε.
Όταν αργότερα η Τουρκάλα τις ευχαρίστησε εκείνες δεν αποκάλυψαν την απάτη τους.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Kώδικας 4, σ. 46, έγγραφο B 26.Ακόμα το έγγραφο B 27, Κώδικας 4, σ. 46: Φιρμάνι του 1754 του “σουλτάν Mαχμούτ Xάν του B΄” προς τον καδή Λήμνου, με το οποίο ο τελευταίος διατάσσεται να παραδώσει στους Παντοκρατορινούς τον βοσκότοπο του Φακού που έχει σφετερισθεί η Aϊσέ και η μητέρα της Φατμά.