Τα Θέρμα

Στην περιφέρεια του χωριού Κορνού της Λήμνου, βρίσκονται οι ιαματικές θερμές πηγές, γνωστές ως «Θέρμα».

Ο Χασάν Χατζή Τσεζάερλη,αμέσως μετά τα Ορλωφικά, έλαβε από το Σουλτάνο τον τίτλο του Γαζή και διοικητή της Λήμνου κι έγινε Καπετάν Πασάς[1].

Επειδή όμως ο Χασάν Χατζή Τσεζάερλη ευθυνόταν για τον απαγχονισμό του μητροπολίτη Λήμνου, του Ιωακείμ του Χίου και το θάνατο των 300 προκρίτων, από τύψεις προς τους φιλήσυχους λημνιούς, έφτιαξε μια σειρά από δημόσια έργα.

Το πιο γνωστό από τα έργα που έκανε ο Χασάν Χατζή Τσεζάερλη, ήταν τα «Θέρμα[2]» ή αλλοιώς «θερμαί πηγαί[3] του Ηφαίστου», όπως θα μετονομαστούν στη συνέχεια, στην ομώνυμη τοποθεσία λίγο έξω από το Κορνό.

Η κρήνη χτίστηκε με δωρεά του Χασάν Χατζή Τσεζάερλη στα 1783 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή.

«Με δυο στίχους καθαρούς και με στοιχεία άστικτα  σαν τον ήλιο…ηξιώθης να δημιουργήσεις την ιστορία σου. Αι θερμαί πηγαί της Λήμνου με το ύδωρ των εχάρισαν ίασιν και υγείαν εις τον αιώνα μας. Ο νικητής και Θριαμβευτής του Αιγαίου Πελάγους Ναύαρχος Χασάν Πασάς εγράφη εν έτει 1195(1783 μ.Χ.»)

Στην περιοχή του Κορνού ζούσαν στα 1770 πλούσιοι Τούρκοι γαιοκτήμονες  οι οποίοι μετά τη δωρεά του Χασάν Χατζή Τσεζάερλη, επιστατούσαν και εκμεταλλεύονταν τα χαμάμ και τα ιαματικά νερά.

Οι Τούρκοι ανακαίνισαν το χαμάμ το 1839.Οι Οθωμανοί αποκαλούσαν τα Θέρμα, Lidja (=Λίτζα).

Αναφέρει ο Louis De Launay στο έργο του «Chez les Grecs de Turquie», που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1897 για τις θερμές πηγές του Κορνού.

«Πρόκειται για το χείλος ενός μεγάλου γεωλογικού ρήγματος στο έδαφος, από το οποίο βγαίνει στο φως της ημέρας η σπουδαία θερμή πηγή Λίτζα, όπου άλλοτε, σύμφωνα με το θρύλο, ο Ήφαιστος ήρθε να θεραπεύσει τους μώλωπες που υπέστη πέφτοντας από τον ουρανό. Σήμερα, στο μικρό κτίσμα που βρίσκεται εκεί, άντρες και γυναίκες, όπως σε όλα τα τουρκικά λουτρά, έρχονται σε διαφορετικές ημέρες. Την ημέρα των γυναικών είναι αρκετά διασκεδαστικό να βλέπεις να έρχονται, πάνω στα λευκά τους γαϊδουράκια που οδηγούν οι αγωγιάτες, κυρίες Τουρκάλες, που η ενδυμασία τους σε κάνει να αναπολείς τις ευγενείς πυργοδέσποινες του Μεσαίωνα. Φορούν ένα μακρύ φόρεμα που κυματίζει και πάνω στο λευκό κάλυμμα της κεφαλής που περιβάλλει το πρόσωπο (ακάλυπτο, εκτός από το στόμα), έχουν μια φαρδιά κορδέλα πράσινη ή κόκκινη, τυλιγμένη στο μέτωπο, που μοιάζει με διάδημα».

Η κρήνη ανακατασκευάστηκε στα 1908 με δαπάνη του αιγυπτιώτη Δημητρίου Χάμου σύμφωνα με τη μαρμάρινη επιγραφή της κρήνης. 
Η κρήνη στα Θέρμα είναι μια από τις πιο αγαπημένες κρήνες των λημνιών. 
Το νερό των Θέρμων έρχεται από βάθος 1200 μέτρων κι έχει θερμοκρασία  γύρω στους 44 βαθμών Κελσίου.

Οι «Θερμές πηγές» μέχρι το 1912 άνηκαν στο δήμο του Κορνού. 
Μετά την απελευθέρωση άρχισε να τα εκμεταλλεύεται η κοινότητα Κάστρου ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε δικαστική διαμάχη ανάμεσα στις δυο κοινότητες για την εκμετάλλευση των Θερμών υδάτων.

Το 1929 οι δυο κοινότητες προσέφυγαν στο Πρωτοδικείο Μυτιλήνης διεκδικώντας η κάθε κοινότητα για λογαριασμό της την εκμετάλλευση των πηγών.
Το δικαστήριο αποφάσισε τη συνδιαχείριση των πηγών του Ηφαίστου από τις δυο κοινότητες, Κάστρου[4] και Κορνού.

Ο περιβάλλοντας χώρος και τα παλιά τουρκικά χαμάμ έγινε μια προσπάθεια να αξιοποιηθούν στα 1928-30 από τον Αθανάσιο Βαφέα 
Ο Αθανάσιος Βαφέας ήθελε να φτιάξει ένα τουριστικό θέρετρο.
Επιχείρησε να φτιάξει ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα με μπάρ, εστιατόριο και καζίνο αλλά τα προβλήματα ήταν πολύ μεγάλα.
Οι δυο κοινότητες με τις συνεχής διαμάχες δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα στο μισθωτή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη δικαστική διαμάχη του 1929 μόνο η κοινότητα Κάστρου πλήρωσε για δικαστικά έξοδα το ποσό των 10990 δραχμών.
Όταν με τη δικαστική απόφαση αποφασίστηκε η από κοινού διαχείριση των Θέρμων, η κοινότητα Κάστρου επένδυσε στο χώρο 1200 δραχμές για τη συντήρηση του χώρου!

Τελικά στις 8/2/1931 σε κοινή συνεδρία των δυο κοινοτήτων, Κάστρου και Κορνού, αποφασίστηκε η προκήρυξη δημοπρασίας του χώρου και των εγκαταστάσεων για 10 χρόνια, οι υπηρεσίες που θα παρέχονταν στους λουόμενους και το κόστος που θα πλήρωναν οι λουόμενοι στα Θέρμα.

Βασικός όρος στη μίσθωση, να μην κοπούν τα δένδρα που υπήρχαν στο χώρο.
Η μίσθωση θα άρχιζε από 1/5/1931 έως και 30/4/1941.

Ο Αθανάσιος Βαφέας ήθελε να φτιάξει στα Θέρμα ένα πρότυπο τουριστικό θέρετρο σαν εκείνα που υπήρχαν στην Αλεξάνδρεια. 
Σπατάλησε ολόκληρη την περιουσία του σε αυτό το όνειρο, το οποίο εμποδίστηκε από την αγραμματοσύνη, τον επαρχιωτισμό και τον εγωισμό των κοινοταρχών του Κάστρου και του Κορνού.
Το όνειρο του Βαφέα επιχείρησαν να υλοποιήσουν και τα δυο παιδιά του, Κωνσταντίνος και Όθωνας χωρίς δυστυχώς καμμιά επιτυχία.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οι εγκαταστάσεις υπέστησαν μεγάλες καταστροφές. Επειδή μετά τον πόλεμο η συντήρηση ήταν πολυδάπανη, διορίστηκε υπάλληλος υπεύθυνος για τη λειτουργία του.

Τη δεκαετία του 1960,τα Θέρμα είχαν γίνει ένα μικρό ιαματικό θέρετρο που αγαπούσαν οι λημνιοί και πήγαιναν πολύ συχνά.
Όλοι σχεδόν οι λημνιοί πλούσιοι και φτωχοί περνούσαν από εκεί για λίγα ιαματικά λουτρά.
Πήγαιναν από τα χωριά κι έμεναν στα δωματιάκια που υπήρχαν, τέσσερα και πέντε άτομα μαζί κι έκαναν τα ιαματικά τους λουτρά.
Συνήθως έμεναν 5 ημέρες. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο στην εφημερίδα «Ταχυδρόμος» της Αλεξάνδρειας στις 10 Ιουλίου του 1966 με αναφορά στα ευεργετικά για την υγεία ιαματικά λουτρά της Λήμνου και για τη συνήθεια των κατοίκων να επισκέπτονται το χώρο.

Σήμερα οι εγκαταστάσεις έχουν αναπαλαιωθεί και λειτουργούν ξανά.
Τα θερμά ιαματικά λουτρά είναι ένα ιδιαίτερο κόσμημα για το νησί της Λήμνου.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

---

[1] Tουρκικός  τίτλος συνώνυμος του ναυάρχου.

[2] Ο περιηγητής Belon αναφέρει ότι στη περιοχή υπήρχαν λουτρά με θερμά λουτρά και χαμάμ ήδη από το 1548 και όλη τη περίοδο της τουρκοκρατίας. 
Το πιθανότερο είναι η πηγή να ήταν γνωστή ήδη από την αρχαιότητα. Ο Belon περιγράφει ότι υπήρχε ένα δωματιάκι όπου ξεντύνοντα κι ένας θολωτός θάλαμος όπου μέσα είχε μια μεγάλη πέτρινη μπανιέρα. Ο τουρκικός θολωτός θάλαμος σώζεται μέχρι σήμερα.

[3] Με το όνομα Θερμαί πηγαί, τα αναφέρει 1739 ο Pococke ενώ ο Choiseul-Gouffier στα 1785 τα αποκαλεί κι αυτός Therma.

[4] Την υπεράσπιση της κοινότητας Κάστρου είχε αναλάβει ο δικηγόρος Γεώργιος Καλδής.